Chứng khoán phái sinh: "Quả bom" cho nền kinh tế nếu không kiểm soát tốt

Tỷ lệ ký quỹ cao, có thể lỗ ngay lập tức

Chia sẻ tại tọa đàm NDH Talk 4 với chủ đề “Cơ hội và rủi ro khi ra mắt thị trường phái sinh”, ông Dương Ngọc Tuấn – Phó Tổng Giám đốc Trung tâm lưu ký chứng khoán đánh giá: "Hầu hết các TTCK trên thế thới đều triển khai thị trường chứng khoán phái sinh, một mảng cần thiết để hoàn thiện bức tranh tổng thể của thị trường chứng khoán. Đối với Việt Nam, tôi nghĩ chúng ta đã tích lũy vừa đủ để triển khai thị trường chứng khoán phái sinh nhằm đem lại cơ hội cho nhà đầu tư trong hoạt động giao dịch".

Theo ông Tuấn, TTCK phái sinh khi đáp ứng rất nhiều nhu cầu của các nhà đầu tư tham gia thị trường chứng khoán. Thứ nhất là nhu cầu phòng ngừa rủi ro, nhu cầu thứ hai là kinh doanh đầu cơ dựa vào biến động giá thị trường. Thứ ba, qua nghiên cứu, khi tham gia thị trường chứng khoán phái sinh, nhiều định chế tài chính có công cụ phòng ngừa rủi ro hay đem lại hiệu quả đi vay tốt hơn. Cuối cùng là thị trường chứng khoán phái sinh ra đời giúp nhà đầu tư chuyên nghiệp đa dạng hóa sản phẩm tốt.

Mô tả về vận hành thị trường, bà Nguyễn Vũ Thùy Hương – Giám đốc khối Nguồn vốn kiêm giám đốc dự án Phái Sinh CTCP cho biết, có thể coi chứng khoán phái sinh là công cụ đầu tư và sản phẩm đầu tư bình thường, cách thức đặt lệnh giống thị trường cơ sở. Điểm khác biệt là tỷ lệ margin lên đến 80-20, 70-30, và nhà đầu tư có thể bán tài sản khi chưa sở hữu, có thể đóng và mở tài sản ngay trong ngày, cơ chế đến cuối ngày có thể biết lỗ và lãi bao nhiêu, hạch toán ngay trong tài khoản.

Theo bà Hương, vấn đề nhà đầu tư cần lường trước đó là rủi ro tỷ lệ ký quỹ rất cao, có thể lỗ ngay lập tức. Đối với nhà đầu tư nói chung đây vừa là cơ hội vừa là rủi ro.

"Quả bom" hay "sòng bạc"?

Bình luận về rủi ro của chứng khoán phái sinh, ông Nguyễn Anh Phong - Phó TGĐ Sở GDCK Hà Nội cho rằng "chứng khoán phái sinh khá giống như một trò chơi dự báo, có cơ hội tạo lợi nhuận cũng như rủi ro phải chịu khi dự báo sai". Do đó, nhà đầu tư nên xác định mức độ chấp nhận rủi ro của mình, cùng với việc tìm hiểu các phương pháp giao dịch tốt nhất để tạo ra hiệu quả.

Đồng quan điểm, ông Dương Ngọc Tuấn cho rằng: "Ngay cả nhà đầu tư Warren Buffett cũng nhận định phái sinh như quả bom và có thể gây ra xáo trộn rất lớn cho nền kinh tế nếu không được kiểm soát tốt. Bản thân khi vận hành thị trường này trong lịch sử thế giới đã gặp phải rất nhiều rủi ro như sự sụp đổ của Lehmand Brothers hay thị trường Hong Kong, Sở giao dịch Chicago…"

Theo ông Tuấn, từ phân tích các bài học rủi ro này cơ quan quản lý nhận định rõ những trường hợp rủi ro có thể xảy ra và rút ra được những kinh nghiệm như ký quỹ là việc nộp thường xuyên nhưng không nộp kịp đã khiến thị trường trở tay không kịp, sự phối hợp giữa Trung tâm bù trừ, Trung tâm lưu ký và các Sở chưa được chặt chẽ hay hệ thống công nghệ thông tin chưa được hiện đại, chắc chắn.

"Dựa trên các kinh nghiệm đó mà cơ quan quản lý xây dựng hệ thống để đảm bảo được yếu tố an toàn. Sự chuẩn bị là vậy nhưng trong quá trình vận hành sẽ tiếp tục giám sát và rút kinh nghiệm", ông Tuấn nói.

Trước bình luận "thị trường chứng khoán là sòng bạc", ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Công ty chứng khoán Sài Gòn (SSI) cho rằng, bản chất của thị trường chứng khoán là huy động vốn và để huy động vốn cần có thanh khoản, mua bán thị trường thứ cấp.

"Bản thân người ta đặt niềm tin vào mua bán sản phẩm tương lai. Chúng ta đang truyền thông cho cả những người hiểu bản chất và chưa hiểu bản chất, vì vậy nếu nói "chứng khoán là sòng bạc" là không trách nhiệm, mặc dù việc mua bán sản phẩm tương lai tiềm ẩn yếu tố đỏ đen trong đó. Chúng ta có thể dùng những từ ngữ và câu khác như: Số lượng NĐT ngắn hạn lớn hơn dài hạn, mục tiêu chính huy động vốn chưa hiệu quả...", ông Hưng nói.

Theo ông Hưng, TCCK phái sinh cũng nằm trong TTCK cơ sở, được đưa vào để tăng sức hấp dẫn. Mục tiêu là huy động càng nhiều nhà đầu tư và coi TTCK là nơi sinh lời và giữ tài sản càng tốt. Nếu chỉ coi là nơi kiếm ăn rồi đi thì không phải.

"Ở nước ngoài người ta giữ nhà và tiền mặt ít hơn chứng khoán. Để làm được như thế phải đưa ra các sản phẩm bao gồm chứng khoán phái sinh rất hấp dẫn. Đừng nghĩ, đừng sợ rằng cạnh tranh mà nghĩ rằng chứng khoán phái sinh là 1 sản phẩm của TTCK", ông nói thêm.

Phương Dung