Cần làm rõ tác hại của thuốc lá thế hệ mới dựa trên bằng chứng khoa học

Chưa có hành lang pháp lý cho thuốc lá làm nóng

Nhiều năm qua, thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử lưu hành tại Việt Nam trên thị trường tự do với tên gọi chung là thuốc lá thế hệ mới. Thuốc lá làm nóng dùng thiết bị điện tử (còn gọi là tẩu) để làm nóng điếu thuốc đặc chế bằng công nghệ điện từ SmartCore. Bộ thiết bị và điếu thuốc lá đặc chế này được gọi chung là thuốc lá làm nóng. Do đó, tên gọi thuốc lá làm nóng gồm hai yếu tố. Thứ nhất, sản phẩm sử dụng toàn bộ nguyên liệu thuốc lá. Thứ hai, nguyên liệu thuốc lá được làm nóng bằng thiết bị điện, thay vì bị đốt cháy bằng lửa.

Tại Việt Nam, hiện chưa có hành lang pháp lý cụ thể cho thuốc lá làm nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác, cho nên vấn đề quản lý hay cấm các sản phẩm này vẫn được các bộ, ban, ngành thảo luận trong suốt nhiều năm qua.

Ông Lê Thành Hưng - Trưởng phòng Tiêu chuẩn chất lượng nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam (Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, vào tháng 5/2024, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) đã nghiên cứu, ban hành 4 tiêu chuẩn ISO liên quan sản phẩm thuốc lá làm nóng, bao gồm tiêu chuẩn ISO 6080:2024 về thuật ngữ và định nghĩa đối với thuốc lá làm nóng và bộ tiêu chuẩn ISO 5501 gồm 3 phần đề cập về điều kiện chuẩn để tạo và thu thập sol khí (aerosol) của các dạng thuốc lá làm nóng khác nhau.

Ứng xử với thuốc lá làm nóng theo hướng nào?

Ngày 13/5/2024, Thủ tướng ban hành Công điện 47/CĐ-TTg về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng. Trong đó, công điện cho biết, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá bước đầu đạt được các kết quả đáng khích lệ, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường đã giảm trung bình 0,5% mỗi năm trong nam giới. Tuy nhiên, thời gian gần đây đã xuất hiện các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng và việc sử dụng các sản phẩm này có nhiều diễn biến phức tạp, tỷ lệ sử dụng có xu hướng gia tăng nhanh và trẻ hóa trong cộng đồng.

Theo đó, để tăng cường công tác kiểm soát, ngăn chặn kịp thời tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, Thủ tướng yêu cầu Bộ Y tế thông tin, giáo dục, truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đối với đơn vị, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý. Công điện cũng yêu cầu Bộ Y tế nghiên cứu, đề xuất ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành giải pháp quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần thực hiện báo cáo đánh giá khoa học toàn diện, đầy đủ về thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử trước khi đưa ra quyết định đối với các sản phẩm này.

PGS.TS.BS Trần Khánh Toàn, Giảng viên cao cấp Bộ môn Y học Gia đình, Trường đại học Y Hà Nội đề xuất: "Tốt nhất là việc xây dựng chính sách phải dựa trên các bằng chứng khoa học. Chúng ta cần tận dụng có chọn lọc bằng chứng từ các nghiên cứu đã có trên thế giới cũng như khuyến cáo của tổ chức quốc tế uy tín và bài học kinh nghiệm của các nước để lựa chọn cách thức ứng xử phù hợp với thuốc lá làm nóng".

Bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nêu quan điểm: "Cần bảo đảm hài hòa các yếu tố như quyền lợi người tiêu dùng, phát triển thị trường, hội nhập quốc tế. Việc cấm tuyệt đối, hạn chế, hay quản lý có định hướng cần dựa trên cơ sở lấy người tiêu dùng làm trung tâm, bảo đảm sức khỏe của người tiêu dùng, bảo đảm nguồn thu của Nhà nước".

Vấn đề này đặt ra trong bối cảnh cần tăng cường kiểm soát thị trường buôn lậu, tránh phát sinh nhiều hệ lụy ảnh hưởng đến sức khỏe của người dùng và cộng đồng. Hiện nay, dù chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh nhưng thuốc lá làm nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác vẫn có trên thị trường từ nguồn hàng xách tay, nhập lậu, không có nguồn gốc xuất xứ.