Thực thi quyền sở hữu trí tuệ sẽ thúc đẩy hoạt động sáng tạo

Sáng 18/4, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Cục Sở hữu trí tuệ (SHTT) Việt Nam, Hội Sở hữu trí tuệ và BSA| Liên minh Phần mềm tổ chức tọa đàm “Doanh nghiệp Việt Nam và vấn đề thực thi quyền SHTT theo quy định của Bộ Luật hình sự (sửa đổi)”.

Đây là một trong những hoạt động quan trọng nằm trong Tháng hành động hưởng ứng “Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới”, cuộc tọa đàm thảo luận về những chủ đề mang tính thời sự đang được cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt quan tâm khi Bộ Luật hình sự (sửa đổi) đã có hiệu lực từ đầu năm nay.

Cuộc tọa đàm thu hút được đông đảo các cơ quan làm luật, các đơn vị thực thi quyền, các tổ chức quốc tế, các hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài, và đông đảo các luật sư sở hữu trí tuệ và cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước tham dự.

Sở hữu trí tuệ: Thách thức lớn cho doanh nghiệp

Đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, ông Lương Minh Huân, Phó Viện trưởng, Viện Phát triển Doanh nghiệp, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI bày tỏ, Việt Nam đang ngày càng tham gia tích cực vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, gần đây nhất là việc hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) vừa được ký kết tháng 3/2018. Tham gia vào sân chơi quốc tế, các doanh nghiệp trong nước sẽ có được nhiều cơ hội kinh doanh khi được tiếp cận với thị trường rộng lớn nhưng cũng sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức như áp lực cạnh tranh và tuân thủ các quy định, luật chơi quốc tế, trong đó có vấn đề sở hữu trí tuệ.

Đồng tình với nhận định này, ông Lê Ngọc Lâm - Phó Cục trưởng, Cục SHTT (NOIP) cho biết : Hiện nay, Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu rộng về kinh tế với khu vực và thế giới thông qua các hiệp định thương mại tự do với các đối tác hàng đầu như Hoa Kỳ, Nhật Bản và Liên minh Châu Âu. Thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong đó có thực thi bằng biện pháp hình sự là một trong những nội dung quan trọng trong đàm phán các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và là nội dung được đặc biệt nhấn mạnh bởi các đối tác phát triển. Đặc biệt, các nước phát triển có xu hướng “hình sự hóa” các hành vi xâm phạm sở hữu trí tuệ bằng cách mở rộng đối tượng áp dụng biện pháp thực thi hình sự, không chỉ nhãn hiệu, quyền tác giả, quyền liên quan mà cả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp.

“Trong những năm qua, pháp luật về thực thi, bảo vệ quyền SHTT, trong đó có thực thi bằng biện pháp hình sự không ngừng được củng cố, hoàn thiện, góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động thực thi, bảo vệ quyền SHTT. Bộ luật Hình sự 2015 đã lần đầu tiên quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân đối với các hành vi xâm phạm quyền SHTT. Đây là bước tiến quan trọng, góp phần đưa pháp luật hình sự của nước ta gần hơn với chuẩn mực pháp luật của các nước tiên tiến trên thế giới, qua đó tăng cường tính răn đe của pháp luật hình sự đối với tội phạm song cũng đặt các doanh nghiệp Việt Nam trước nhiều thách thức trong việc tuân thủ pháp luật”, ông Lâm nói.

Tiến sĩ Mai Hà, Chủ tịch Hội SHTT Việt Nam cũng cho rằng, trong bối cảnh Bộ luật Hình sự sửa đổi mới có hiệu lực từ đầu tháng 1/2018 và nhiều doanh nghiệp chưa nắm rõ được hết các qui định mới, thì việc tổ chức các buổi tọa đàm như thế này là rất cần thiết bởi nó sẽ giúp cho doanh nghiệp và các nhà quản lý hiểu biết rõ hơn các quy định của pháp luật Việt Nam về các vấn đề pháp lý liên quan đến việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ theo quy định mới, đồng thời giúp các doanh nghiệp có giải pháp cần thiết để bảo vệ an toàn thông tin, quyền sở hữu trí tuệ và tránh những nguy cơ trách nhiệm hình sự nhằm duy trì và phát triển doanh nghiệp ngày càng vững mạnh.

Bản quyền phần mềm máy tính bị xâm phạm nhiều nhất Việt Nam

Tại buổi tọa đàm này, Thạc sĩ Lê Thị Vân Anh, Trưởng phòng Pháp luật Hình sự, Vụ Pháp luật hình sự - hành chính, Bộ Tư pháp phân tích: Theo Bộ Luật hình sự sửa đổi thì tại điều 225 và điều 226 quy định khá rõ ràng về các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, quyền tác giả, quyền liên quan. Cụ thể, đối với tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan thể hiện qua các hành vi cố ý sao chép tác phẩm; bản ghi âm, ghi hình; cố ý phân phối tới công chúng bản sao tác phẩm, bản sao ghi âm, ghi hình. Đối với tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp thì nó thể hiện qua hành vi cố ý xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.

Đánh giá về hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan, ông Trần Văn Minh, Phó Chánh Thanh tra, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch cho biết, bản quyền phần mềm máy tính là một trong những lĩnh vực bị xâm phạm nhiều nhất tại Việt Nam.

“Điều 225 Bộ Luật Hình sự sửa đổi đã thể hiện quyết tâm của Chính phủ nhằm chống lại tình trạng vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan trong đó có bản quyền phần mềm máy tính. Với những hình phạt nghiêm khắc được qui định trong Bộ Luật hình sự sửa đổi này đã có hiệu lực, tôi cho rằng đã đến lúc các lãnh đạo doanh nghiệp cần phải gấp rút rà soát lại tình hình sử dụng phần mềm tại doanh nghiệp mình, và có hành động kịp thời, để tránh những tổn thất nặng nề về uy tín, tài chính cũng như ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp nếu một ngày các hành vi vi phạm bị cơ quan chức năng phát hiện”, ông Minh nói.

Theo ông Gary Gan, Giám đốc Chương trình Tuân thủ Khu vực Châu Á -Thái Bình Dương, BSA| Liên minh Phần mềm thì việc sử dụng phần mềm bất hợp pháp và không có bản quyền không chỉ vi phạm quyền SHTT mà còn có dấu hiệu của nguy cơ bị tấn công mã độc. Với các phần mềm “lậu” sẽ không cho phép các doanh nghiệp, tổ chức nhận được các bản “cập nhật an ninh”, “bản vá”, “nâng cấp”… từ các hãng phần mềm.

“Tỷ lệ cài đặt phần mềm không bản quyền của Việt Nam thuộc hàng cao nhất khu vực APAC khi lên đến 78%” – ông Gary Gan thông tin.

Trước thực trạng này, ông Gary khuyến nghị các doanh nghiệp nên sử dụng mô hình Quản lý Tài sản Phần mềm để bảo đảm chỉ cài đặt, sử dụng phần mềm hợp pháp, có giấy phép trong tổ chức. Về cơ bản, quy trình này bao gồm 4 bước: Đầu tiên, các doanh nghiệp tiến hành đánh giá kiểm kê để biết được công ty đang sử dụng phần mềm có bản quyền hay không phép. Thứ hai, các phần mềm phải đồng bộ với nhu cầu của doanh nghiệp mình. Bước thứ 3 là công ty nên đề ra các qui trình trong nội bộ doanh nghiệp. Thứ 4, các doanh nghiệp nên tiến hành tích hợp các bộ phận trong nội bộ doanh nghiệp mình để có được việc sử dụng các phần mềm có phép.

Còn ông Trần Văn Minh thì kỳ vọng, với khung hình phạt nghiêm khắc mới mà Bộ Luật Hình sự 2015 sẽ áp dụng đối với pháp nhân thương mại cố tình vi phạm bản quyền phần mềm máy tính nói riêng và quyền tác giả nói chung, tỷ lệ vi phạm bản quyền phần mềm của Việt Nam sẽ có thể giảm xuống đáng kể, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh công bằng cho các doanh nghiệp, cũng như thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế xã hội trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới.

Nguyễn Hùng