Kinh hãi loài tôm có "cú đấm" mạnh tựa đạn bắn

Tôm tít, tôm tích, tôm thuyền, bề bề hay tôm búa là tên được dùng để gọi nhóm giáp xác biển thuộc bộ Tôm chân miệng (Stomatopoda). Chúng còn có tên tiếng Anh là Mantis shrimp (tôm bọ ngựa), chủ yếu vì ngoại hình kỳ lạ, không giống tôm cũng chẳng phải bọ ngựa.

Người Assyria cổ gọi Mantis shrimp là "châu chấu biển". Tại Úc, chúng có tên là "kẻ giết tôm" (Prawn killers) và ngư dân Âu Mỹ đặt cho chúng cái tên "kẻ xé ngón cái" (Thumb splitters) do chúng có thể kẹp rách da ngón tay nếu không thận trọng khi gỡ chúng khỏi lưới.

Ngoại hình kỳ lạ

Mantis shrimp có thể dài tới 30cm, với phần giáp đầu chỉ bao phủ phần sau đầu và 4 đốt đầu tiên của ngực. Mắt của loài tôm này có những cấu trúc đặc biệt, được xem là phức tạp nhất trong giới động vật.

Chúng có 8 đôi chân, trong đó 5 đôi đầu có càng, sau đó là những đôi chân bơi. Tuy nhiên, điều khiến các nhà khoa học thích thú nhất chính là càng của loài tôm này, với cấu trúc được chia làm 2 loại, hoặc là giống như mũi giáo, hoặc có hình dạng như đầu búa.

Trong đó, những con tôm giáo (spearer) với càng có phần phụ rất nhọn và nhiều ngạnh, nhìn giống như càng của bọ ngựa, dùng để đâm và xé mồi. Còn những con tôm búa (smasher) với càng có dạng chùy, dùng để nện con mồi và đập vỡ thức ăn.

Cả hai loại tôm Mantis shrimp nêu trên đều có chiến thuật tấn công là bung càng ra thật nhanh và đập càng thật mạnh vào con mồi. Cú đập có thể gây ra thương tích nghiêm trọng cho con mồi, kể cả khi con mồi có kích thước lớn hơn tôm tít rất nhiều.

Sức mạnh khiến khoa học chưa thể lý giải

"Cú đấm" của Mantis shrimp nổi tiếng với lực tạo ra tương đương một viên đạn 22 li, biến nó trở thành một trong những loài động vật tấn công nhanh và mạnh nhất hành tinh.

Một nghiên cứu năm 2018 đã hé lộ bí mật phía sau cú đấm mạnh mẽ của Mantis shrimp, khi nó xuất phát từ cấu trúc bên trong càng.

Về cơ bản, càng tôm có cơ chế hoạt động giống với một chiếc nỏ hoặc bẫy chuột. Khi ở trạng thái sẵn sàng, các cơ bên trong nó sẽ kéo căng theo một cấu trúc hình yên ngựa ở một đầu. Cấu trúc này bị uốn lại như một cánh cung và tích trữ thế năng rất lớn. Khi con tôm giải phóng bó cơ này ra, nó giống như một chốt giữ được nhả ra.

Theo một cách hiểu khác, cơ chế hoạt động của càng tôm đơn giản giống với một chiếc lò xo cổ điển. Nhưng lý do tại sao hệ thống này hoạt động hiệu quả và có sức mạnh lớn tới vậy thì khoa học vẫn chưa thể lý giải.

Dựa trên các thiết bị ghi hình cực nhanh, khoa học ghi nhận cú bung càng của Mantis shrimp thể đạt tới tốc độ lên tới 23 mét/giây, tương đương hơn 80 km/h, và sức mạnh ngang bằng với lực tạo ra bởi một viên đạn cỡ nòng 22 li.

Cú đánh này mạnh đến nỗi có thể tách được cả không khí ra khỏi nước, xảy ra trong các vụ nổ bong bóng, hoặc tạo ra hiện tượng siêu phát quang khi nước xung quanh càng của nó bị ma sát và đạt tới nhiệt độ cực cao.

Với đòn tấn công khủng khiếp ấy, Mantis shrimp có thể dễ dàng đập nát vỏ của các loài động vật thân mềm, cua, ốc và thậm chí cả hàu đá.Trong nhiều trường hợp, sóng xung kích từ cú đánh có thể làm choáng váng và đôi khi trực tiếp giết chết luôn cả con mồi.

Có trường hợp hiếm hoi, Mantis shrimp có thể làm vỡ kính bể nuôi cá cảnh với một cú đánh bằng đôi càng của chúng.

Các nhà khoa học từng thử tạo ra một hệ thống robot mô phỏng lại cú đấm của Mantis shrimp, nhưng tới nay vẫn thể chưa đạt tới sức mạnh và tốc độ như những gì loài tôm này có thể thực hiện.