Đề kiểm tra Văn: Chuyện dài để nói

Mấy năm gần đây, giáo viên Ngữ văn chúng tôi liên tục được đi tập huấn về đổi mới cách ra đề thi môn Văn theo hướng phát triển năng lực học sinh. Mỗi lần tập huấn, chúng tôi lại được nhồi vào đầu rất nhiều những ưu điểm của cách ra đề mới. Nào là đảm bảo thực chất, khách quan, trung thực, công bằng rồi đánh giá đúng năng lực và sự tiến bộ của học sinh. Chúng tôi cứ như những con rô bốt, nói sao thì làm vậy thôi. Tuy nhiên, sau nhiều năm thực hiện "đổi mới", tôi chỉ thấy có sự xoay vòng. Hết mới, rồi lại trở về cái cũ của ngày xưa.

Trước đây, đề thi môn Văn là 100% tự luận. Tuy nhiên sau đó khi đổi mới người ta yêu cầu phải có hai phần là trắc nghiệm và tự luận. Phần trắc nghiệm khách quan (3 điểm) và tự luận chiếm (7 điểm). Khi kiểm tra trắc nghiệm học sinh chỉ cần khoanh tròn vào đáp án đúng. Kiến thức các phần rất rộng và bao quát. Thế nhưng chỉ vài năm sau thì thì giáo viên đồng loạt đối. Ai cũng cho rằng môn Văn không nên ra đề theo hình thức trắc nghiệm. Lí do khi làm trắc nghiệm không đánh giá đúng thực chất việc học của học sinh. Nhiều em khoanh đại cũng đúng, chưa kể các em hỏi nhau đáp án cũng dễ dàng. Một số giáo viên thì ra đề theo kiểu đánh đố học sinh khiến các em không biết câu nào đúng... Cuối cùng các Phòng Giáo dục đồng loạt thống nhất môn Văn chỉ ra theo hình thức tự luận.

Năm nay chúng tôi lại được Phòng Giáo dục giao cho việc ra đề thi học kì 1. Phòng yêu cầu giáo viên ba môn Văn, Toán, Anh ra đề theo hướng phát triển năng lực học sinh. Mỗi khối sẽ ra một đề. Các trường tập hợp lại rồi bộ phận thẩm định của Phòng sẽ bốc một cách ngẫu nhiên. Và đề ấy sẽ là đề chung cho toàn huyện.

Như vậy để ra được một đề hoàn chỉnh, giáo viên cũng mất rất nhiều thời gian. Đối với đề thi học kì 1, thì mục đích là đánh giá năng lực tổng hợp của học sinh sau khi học xong một học kì. Đó là mức độ nắm vững những tri thức ở các phần nội dung Đọc hiểu, Tiếng việt và Tập làm văn mà các em được học, khả năng các em vận dụng những tri thức ấy vào việc tiếp nhận (đọc hiểu) và tạo lập văn bản (viết). Rồi xây dựng một khâu ma trận đề và hướng dẫn chấm thật chi tiết, cụ thể.

Tuy nhiên việc ra đề Văn năm nào cũng gây nhiều tranh cãi nhất trong khâu chấm bài. Nếu như các môn khác đáp án thường phải chính xác thì môn Văn khó làm được như vậy. Cách cảm thụ của mỗi em cũng khác nhau. Một sự việc nhưng các em cảm nhận theo nhiều cách. Nếu giáo viên cứ cứng nhắc theo đúng đáp án thì học sinh sẽ rất thiệt thòi.

Tôi còn nhớ năm trước Phòng Giáo dục của tôi đưa ra một đề Văn theo cách tưởng tượng. "Tưởng tưởng mình là cái cây non bị bẻ ngọn. Cây non đã kể lại câu chuyện của nó với em, mong em chia sẻ nỗi buồn. Em hãy kể lại câu chuyện ấy". Thế là khi làm, mỗi em tưởng tượng một kiểu. Nhiều em nói lên những ý tưởng rất hay. Tuy nhiên khi chấm thì nhiều em không đúng như đáp án đưa ra. Vì thế mà điểm số không cao.

Cách ra đề Văn theo hướng phát triển năng lực hiện nay của giáo viên chúng tôi thường là chọn một đoạn văn trong chương trình. Sau đó hỏi tác giả, tác phẩm, rồi nội dung đoạn văn. Bên cạnh đó giáo viên sẽ lồng vào để hỏi phần tiếng Việt cho phù hợp. Cuối cùng sẽ là phần tập làm văn.

Hiện nay giáo viên chúng tôi không không đồng tình với việc đổi mới cách ra đề nhiều như bây giờ. Môn Văn vốn đặc thù khác hẳn các môn học khác. Việc tiếp nhận và cảm thụ văn học của mỗi em sẽ khác nhau. Chúng ta luôn nhớ, môn Văn cái chính vẫn là cảm thụ cái đẹp trong văn và ngôn ngữ để tạo lập ra cái đẹp trong văn bản nói và viết (Tập làm văn). Vì thế đừng so sánh môn này với bất cứ môn học nào khác, đừng thấy môn học khác đổi mới rồi cũng đổi mới theo. Cuối cùng thấy không hiệu quả lại trở về với cái ban đầu. Như vậy khổ cả giáo viên lẫn học sinh.

Tôi rất đồng tình với ý kiến của tác giả Thanh Thanh: “Cái gì cần thiết thì đổi mới, còn cái gì không cần thiết thì không nên. Hãy để giáo dục làm đúng vai trò dạy chữ, dạy người là phù hợp nhất. Tránh hiện tượng đổi mới mà tung lên như bọt xà phòng rồi nhanh chóng vỡ tan.”

Riêng bản thân tôi thì nhận thấy cách ra đề nào cũng có những ưu, nhược điểm khác nhau. Tuy nhiên tôi thấy đề Văn nên ra theo hướng tự luận là phù hợp nhất. Nó đánh giá được đúng thực chất việc học của học sinh.

Loát Trần

(Tây Ninh)