Có một Thổ Hà rất khác trong mùa mưa

Chương trình tham quan của khách du lịch có thể là ngắm cảnh trên bến dưới thuyền của dòng sông Cầu, thăm đình làng, chùa, cổng làng, văn chỉ, xem các cây đa cổ thụ, thăm một số nhà cổ trong làng, xem những ngõ xóm hun hút đẹp với vẻ cổ kính, thăm lò sản xuất gốm, thăm các gia đình sản xuất bánh đa nem và mỳ gạo bằng máy và thủ công, thăm các gia đình nấu rượu gạo.

Khi về du khách nên mua vài trăm bánh đa nem, vài cân mỳ gạo, vài lít rượu gạo nếp để làm quà. Nếu du khách thích cảm giác mạnh hãy đến thăm Thổ Hà (Bắc Giang) khi nước sông Cầu ở mức báo động số 3.

Mùa nước vào tháng 6 và tháng 7 âm lịch. Mùa đông dòng sông Cầu qua làng rất hẹp và ít nước. Song đến mùa nước dòng sông mênh mông, chảy xiết, nước ngập từ chân đê bờ Nam sang tận các nhà dân ở bờ Bắc. Có những năm nước sông Cầu dâng lên mấp mé mặt đê bờ Nam.

Thổ Hà nằm trong lòng Sông Cầu nên bao đời nay dân cư đã quen với cảnh ngập lụt. Mỗi năm Thổ Hà có thể ngập lụt vài lần, mỗi lần xảy ra vài ngày.

Trong những ngày lụt từ nhà nọ sang nhà kia phải đi lại bằng thuyền thúng, đường làng ngập nước sâu không đi bộ được, phần lớn các gia đình trong làng nước ngập vào trong nhà hoặc trong sân, những nhà sát sông nước có thể ngập đầu.

Tuy vậy, người dân Thổ Hà lại mong chờ nước lụt, sau mỗi trận lụt môi trường được dọn sạch sẽ, tất cả rác rưởi trong làng đều trôi ra biển.

Vào những ngày lụt đám cưới có thể hoãn lại, nhưng đám ma thì không thể hoãn. Đám ma ngày lụt gồm một đoàn thuyền chở đầy người xuôi dọc dòng sông, cờ đám rực rỡ, phường kèn bát âm thổi nhạc bi ai vang lừng một khúc sông, thật là một cảnh hiếm có ở nơi khác.

Thổ Hà ba mặt là sông như một hòn đảo, ra khỏi làng là phải đi đò. Làng có hai bến đò: bến Chùa ở trước cửa đình, bến đò dưới nằm ở xóm Ba. Trước kia đò do người chèo trông rất thơ mộng, nhưng ngày nay đều được gắn máy nên đò chở khách nhanh hơn. Dọc bờ sông của làng là thuyền bè của dân vạn chài sinh sống.

Cách đây mấy chục năm nước sông Cầu còn rất trong, cả làng dùng nước sông để ăn uống, ngày hè mọi người ra tắm sông thỏa thích.

Thổ Hà từng được coi một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của người Việt. Gốm Thổ Hà mang những nét đặc sắc hiếm có như: độ sành cao, không thấm nước, tiếng kêu như chuông, màu men nâu đỏ mịn màng, ấm áp và gần gũi.

Gốm có độ bền vĩnh cửu dù được chôn trong đất, ngâm trong nước. Đến đây chúng ta sẽ ngạc nhiên về những sáng tạo của người xưa khi đưa những chất liệu sành vào trong kiến trúc.

Cổng làng Thổ Hà có kiến trúc đẹp, bề thế và cổ kính, là một trong những chiếc cổng đẹp nhất ở vùng hạ và trung lưu sông Cầu. Quanh khu vực cổng làng, đình và chùa có rất nhiều cây đa đều hàng trăm năm tuổi. Trong làng vẫn còn lưu giữ được một số ngôi nhà cổ xây dựng cách đây trên 100 năm, tiêu biểu cho các ngôi nhà cổ thuộc đồng bằng Bắc Bộ.

Thổ Hà đang là một địa chỉ quen thuộc, hấp dẫn của khách du lịch trong và ngoài nước, của những người nghiên cứu về kiến trúc và mĩ thuật, của những nghệ sĩ và nghệ nhân về tìm cảm hứng.