Thuyền cổ dưới ao ở Bắc Ninh: Độc đáo tầm quốc tế, kỹ thuật chưa từng thấy

Như Dân trí đã đưa tin, trong quá trình cải tạo ao để thả cá, một người dân đã phát hiện 2 thuyền gỗ trên cánh đồng ở khu phố Công Hà, phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.

Cho đến nay vẫn chưa có kết quả xét nghiệm carbon phóng xạ (C14) để xác định niên đại của thuyền.

Mới đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh đã có báo cáo kết quả bước đầu về giá trị di tích thuyền cổ này.

Kiểu thuyền độc đáo, chưa gặp trên thế giới

Quá trình khai quật do nhóm chuyên gia của Viện Khảo cổ học thực hiện cũng đã kết thúc. Bước đầu cho thấy, di tích xuất lộ gồm 2 khối nguyên vẹn. 

Căn cứ trên các nguồn tài liệu về thuyền cổ Việt Nam và trên thế giới, các nhà khoa học đánh giá đây là di tích thuyền có quy mô, cấu trúc, kỹ thuật phức tạp nhất. Kiểu thuyền này là duy nhất được phát hiện từ trước đến nay, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên bình diện quốc tế.

Đặc biệt, khối liên kết giữa phần độc mộc ở đáy và phần ván bửng nhô lên ở mũi và đuôi chưa gặp ở bất cứ đâu trên thế giới.

Hai khối thuyền nằm cách nhau 2,3m. Phần đầu của hai thuyền được đấu nối bằng tấm ván chữ T, khóa chặt vào 2 thân bằng các mộng và chốt gỗ rất kiên cố.

Phần đuôi thuyền có tấm ván bửng với dấu thủng và thanh gỗ chạy xuyên qua. Từ cấu trúc này, các nhà nghiên cứu cho rằng, đây có thể là vị trí lắp bánh lái.

Đáy thuyền được đục từ một thân cây nguyên khối, với đường kính lớn nhất khoảng 0,95m. Thân thuyền được chia thành 6 khoang, các tấm ván được nối từ đáy đến mép trên của mạn thuyền. Hiện, phần thân thuyền còn 7-8 lớp ván, dày trung bình 4,5cm.

Vách ngăn giữa mỗi khoang được tạo thành từ các thanh gỗ xếp từ đáy lên mạn thuyền, kết nối bằng mộng và chốt gỗ. Khoang đầu và khoang cuối có những thanh đà ngang và dọc để tạo độ vững chãi cho toàn bộ thuyền.

Ở đuôi và đầu thuyền, kỹ thuật phức tạp nhất là vị trí nối giữa phần đáy độc mộc và ván bửng được khóa chặt với nhau, cố định bằng 4 trụ gỗ có kích thước tương tự nhau 5x5cm. Đây được xem là kỹ thuật đóng thuyền cổ chưa từng được ghi nhận trước đây, cả ở Việt Nam lẫn trên thế giới.

Hai thân thuyền được chế tác bằng kỹ thuật đục thân cây độc mộc, ghép dải ván bằng mộng, sau đó các mộng được chốt bằng đinh gỗ.

Các chuyên gia khảo cổ đánh giá, đây là loại hình thuyền hai thân. Phần phát lộ là hai phần thân còn lại, tức là phần chìm dưới nước có chức năng như hai phao đỡ toàn bộ kết cấu phía trên. Kết cấu bên trên đã bị mất hoàn toàn, có thể là do bị tháo rời.

Nhận định bước đầu cho thấy, đây có thể là thuyền có chức năng để chở hàng hóa. Tuy nhiên, thuyền này cũng có thể dùng để du ngoạn trên sông hay kết hợp cả sông và biển. 

Căn cứ vào kỹ thuật đóng thuyền cho thấy, loại hình thuyền này có niên đại sớm, tiếp nối của kỹ thuật đóng thuyền thời văn hóa Đông Sơn. Có ý kiến cho rằng, thuyền có niên đại trong khoảng từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 14 (thời Lý và thời Trần) và không thể muộn hơn thế kỷ 15.

Sẽ lấp cát để bảo tồn di tích thuyền cổ?

Tại hội thảo đầu bờ diễn ra hồi cuối tháng 3, các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực khảo cổ học đã hiến kế nhiều biện pháp để bảo tồn được 2 thuyền cổ.

Căn cứ thực trạng xuất lộ di tích và quan điểm từ Viện Khảo cổ học, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh kiến nghị UBND tỉnh cho phép thực hiện bảo vệ nguyên trạng di tích tại chỗ.

Để làm được điều này, Sở đề xuất thực hiện phương án tạm thời lấp cát để bảo vệ nguyên trạng di tích sau khi kết thúc công tác nghiên cứu và tư liệu hóa di tích tại hiện trường.

Phương án này được thực hiện một cách khoa học, tương tự như đã thực hiện đối với các di sản khảo cổ khác, tiêu biểu nhất là Khu di sản thế giới Hoàng thành Thăng Long ở Hà Nội. 

Với phương án này, sau khi hoàn thành vệ sinh, các chuyên gia sẽ dùng vải địa kỹ thuật - loại vải không dệt - che phủ toàn bộ, cố định các vị trí và bộ phận của di tích bằng gỗ, đất, cát. Trong đó, đất, cát được khai quật từ di tích để phủ kín hiện trạng đã xuất lộ, tiếp đó dùng vải bạt che phủ kín toàn bộ khu vực khai quật, thiết lập hàng rào bảo vệ...

Ngoài ra, Sở cũng đề xuất tiếp tục mở rộng nghiên cứu, tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế, quy hoạch khu vực di tích thành điểm tham quan hấp dẫn, xây dựng các tour du lịch văn hóa kết hợp tham quan thuyền cổ với các di tích lịch sử, văn hóa khác trong khu vực thành cổ Luy Lâu, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.