Vì sao ta vay toàn tiền “đực”?

Tại phiên thảo luận tại tổ Đại biểu Quốc hội TP HCM ngày 22/10, Đại biểu Trần Du Lịch (TP.HCM) đã ví von: "Rõ ràng, đi vay là phải vay tiền “cái” đẻ được, nhưng ta vay thì lại toàn vay tiền “đực”, không đẻ được".

Ý ông Lịch muốn nói tiền chúng ta đi vay để đầu tư phải có hiệu quả, phải tạo ra giá trị thặng dư còn không thì tiền đi vay sẽ là tiền "đực".

Sự ví von của ông Lịch gợi nhớ tới truyện Trạng Quỳnh “Dê đực chửa” tuy nội dung câu chuyện này không dính dáng gì đến chuyện tiền đực mà chúng ta đang bàn ở đây nhưng lại có chung một điểm: Phàm cái gì đã là giống đực thì không có khả năng sinh sản.

Vậy tiền mà chúng ta đi vay có phải là “giống đực” không? Câu trả lời thì ai cũng biết. Tiền không phải giống “đực” cũng không phải giống “cái”. Cách ví von tiền “đực” tức là muốn nói tới khả năng sinh lời của đồng tiền, khả năng ấy không phải tự nó mà là do con người sử dụng nó tạo ra.

Sự ví von của ông Lịch nghe có vẻ hài hước, những ngẫm kĩ thì thật sâu sắc và đáng lo ngại. Lo ngại bởi đồng tiền đi vay chưa được sử dụng có hiệu quả, thậm chí còn bị thâm thủng. Xin nêu một vài dẫn chứng:

- Nhiều công trình ngàn tỉ “đắp chiếu” hoặc hiệu quả sử dụng kém, gây lãng phí như Kí túc xá sinh viên tại Đà Lạt trị giá 227,8 tỷ đồng, chỉ có... 1 sinh viên ở; nhà máy bia Việt Trung (Hà Tĩnh) 264 tỷ đồng, bị bỏ hoang từ 2006 đến nay; Bảo tàng Hà Nội 2.300 tỷ đồng được hoàn thành năm từ 2010 khách vẫn vắng teo; công trình Nhà hát tỉnh Vĩnh Phúc khởi công từ năm 2011, với tổng kinh phí 755 tỷ đồng, đến nay vẫn đắp chiếu chờ bàn giao.

- Nhiều dự án đội vốn khủng, thi công ì ạch, kéo dài. Điển hình là dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, sau 5 năm thi công đến thời điểm này, vốn dự án đã đội lên con số là 868 triệu USD, tăng 315 triệu USD, mức tăng gần 1,6 lần.

- Nhiều công trình vừa khánh thành hoặc đang thi công đã hư hỏng, xuống cấp, đó là những cao tốc, đại lộ hàng ngàn tỉ mắc “bệnh” sụt lún, nứt nẻ như cao tốc Trung Lương, đại lộ Mai Chí Thọ, cao tốc Cầu Giẽ-Ninh Bình, quốc lộ 18, … Đấy là chưa kể đến chi phí làm đường cao tốc ở Việt Nam cao hơn 1,5-2 lần so với các nước xung quanh như Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Thái Lan.

- Những dự án “kỉ lục” về tiền nhưng lại chưa thực sự cần thiết trong bối cảnh đất nước còn nghèo như dự án Bảo tàng Lịch sử Quốc gia 11.000 tỉ, dự án quảng trường tượng đài ở Sơn La 1400 tỉ. Loại dự án như thế này đang xuất hiện ngày càng nhiều bởi tư duy nhiệm kì, bệnh kỉ lục, thói háo danh và sự ganh đua kiểu như ông chủ tịch tỉnh nọ đã phát biểu: "Chưa có tượng đài là thiệt thòi cho chúng tôi"!

Vào Google, chỉ cần gõ cụm từ “dự án ngàn tỉ” hoặc “công trình ngàn tỉ đắp chiếu” là cho ra hàng trăm ngàn kết quả. Điều đó cho thấy nghịch lí trong các công trình, dự án khủng ở nước ta giữa vốn đầu tư và giá trị thực của công trình mà đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa đã chỉ ra nguyên nhân “chính là tình trạng tham nhũng, quản lý đầu tư công rất kém. Cái này đâu phải bí mật mà có các vụ án xảy ra rồi…”. “Cũng theo các đại biểu, những vấn đề đau đầu về ngân sách, nợ công của quốc gia, trong đó có việc quản lý, đầu tư kém hiệu quả và tham nhũng, đội vốn... đã là những vấn đề đã được đem ra thảo luận rất nhiều, không chỉ ở riêng Quốc hội mà còn ở rất nhiều các hội thảo, diễn đàn quốc gia, quốc tế, nhưng đến nay vẫn chưa thấy được cải thiện”.^(*)

Đấy là xét về phương diện vĩ mô. Còn ở tầm “vi mô”, người dân thì nghĩ rất đơn giản:  Nếu dê, gà, bò, nhím còn “rủ nhau” chạy vào nhà quan thì tiền ngân sách bỏ ra để đầu tư công có lẽ không ít chỉ là… tiền “đực”!

Nguyễn Duy Xuân