Trung Quốc sẽ triển khai đánh thuế bất động sản như thế nào?

Lịch sử sở hữu nhà riêng ở Trung Quốc rất ngắn, mới chỉ khoảng vài thập kỷ hoặc hơn. Nhưng giá nhà lại tăng một cách chóng mặt đưa nước này trở thành một trong những thị trường nhà đất đắt đỏ nhất thế giới. Điều đó khiến khoảng cách giàu nghèo ở nước này càng nới rộng hơn, đặc biệt là với người trẻ và người nghèo.

Hiện nay, trong bối cảnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang nỗ lực thúc đẩy mục tiêu "thịnh vượng chung", các nhà chức trách Trung Quốc đang tiến hành kế hoạch gây tranh cãi từ lâu để khởi động lại việc đánh thuế sở hữu nhà ở. Giải pháp này một mặt để ngăn chặn đầu cơ bất động sản, một mặt giải quyết vấn đề bất bình đẳng xã hội ở nước này. Một cuộc cải cách như vậy có thể tác động sâu rộng đến hơn 300 triệu người thuộc tầng lớp trung lưu Trung Quốc.

Hệ thống thuế nhà đất hiện tại ra sao?

Trung Quốc hiện vẫn đánh thuế hàng năm đối với các bất động sản thương mại, nhưng hầu hết bất động sản nhà ở vẫn chưa phải chịu thuế. Thay vào đó, phần lớn nguồn thu của các chính quyền địa phương là từ việc bán đất. Riêng năm ngoái, nguồn thu từ việc bán đất cho các nhà phát triển bất động sản là 8.400 tỷ nhân dân tệ (1.300 tỷ USD) so với mức thu 10.100 tỷ nhân dân tệ từ các nguồn khác gồm thuế doanh thu, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân. 

Kể từ năm 2011, chính quyền các thành phố Thượng Hải và Trùng Khánh đã tiến hành thử nghiệm đánh thuế tài sản. Theo đó, Thượng Hải chỉ đánh thuế đối với một số căn hộ mua sau thời điểm năm 2011. Tại Trùng Khánh, chỉ những bất động sản cao cấp và biệt thự mới bị đánh thuế. Thuế suất ở Thượng Hải là từ 0,4 - 0,6% trên giá trị bán lần cuối. Trong khi mức thuế này ở Trùng Khánh là từ 0,5-1,2%. Ở Mỹ, những khoản thuế như vậy ở các bang như New Jersey có thể lên tới 2,13%.

Thực tế việc đánh thuế tài sản ở 2 thành phố này có rất ít tác động. Nguồn thu từ loại thuế này đóng góp chưa đến 5% nguồn thu từ thuế của Thượng Hải và Trùng Khánh trong năm 2020. Theo cơ quan thuế Thượng Hải, thu từ thuế tài sản của thành phố này trong năm ngoái vào khoảng 19,9 tỷ nhân dân tệ. Theo tính toán của Bloomberg dựa trên số liệu chính thức từ chính phủ Trung Quốc, con số này chỉ chiếm khoảng 7% so với thu nhập từ việc bán đất.

Kế hoạch đánh thuế mới ra sao?

Đầu tháng này, cơ quan lập pháp hàng đầu Trung Quốc đã cho phép mở rộng thí nghiệm đánh thuế sở hữu nhà đất ở nhiều thành phố hơn. Tuy nhiên, chi tiết về những thành phố nào nằm trong kế hoạch thí điểm mở rộng này vẫn chưa được công bố. Theo đó, kế hoạch thí điểm sẽ thực hiện trong 5 năm. Một số nhà phân tích hy vọng đợt thử nghiệm mới này sẽ gần với cách thức mà các thị trường phát triển đang thực hiện.

Li Qilin - chuyên gia kinh tế trưởng tại Hongta Securities - cho biết, tất cả các khu dân cư hiện hữu có thể sẽ được đưa vào diện đánh thuế mở rộng lần này. Chính quyền địa phương có thể miễn đánh thuế từ 30-60 m2 cho mỗi thành viên trong gia đình, dựa trên không gian sống theo đầu người của khu vực.

Ông Liu Jianwen, người đứng đầu Hiệp hội Luật thuế và tài chính, cũng cho rằng những ngôi nhà đầu tiên có thể sẽ không được miễn thuế nhưng mức thuế sẽ rất thấp để đảm bảo giá nhà ở mức hợp lý. Mức thuế đưa ra có thể dựa trên giá trị thẩm định.

Trong một báo cáo mới đây, Citic Securities cũng cho rằng, mức thuế nhà đất có thể dao động từ 0,2% đến 1% ở các khu vực khác nhau.

Đằng sau việc đánh thuế này là gì?

Tài sản bất động sản ngày càng được coi là yếu tố làm gia tăng chênh lệch giàu nghèo ở Trung Quốc. Đây là điều mà ông Tập ngày càng chú trọng khi chuẩn bị cho nhiệm kỳ thứ 3 chưa từng có vào năm 2022.

Trong một bài phát biểu hồi tháng 8, ông Tập đã nhấn mạnh đến việc thúc đẩy "thịnh vượng chung" và hòa hợp xã hội bằng cách tăng tầng lớp trung lưu, giảm sự phân biệt giàu nghèo. Ông kêu gọi triển khai thuế tài sản "một cách chủ động và thận trọng". Do đó, giảm giá nhà và đánh thuế nhà ở sẽ phù hợp với chương trình nghị sự đó.

Giá nhà ở Trung Quốc đắt đỏ ra sao?

Các thành phố lớn như Thâm Quyến, Bắc Kinh chỉ rẻ hơn 1-2 bậc so với Hồng Kông - nơi được mệnh danh là thị trường bất động sản đắt đỏ nhất thế giới. Theo Viện nghiên cứu và Phát triển E-house Trung Quốc, chi phí trung bình để mua một căn hộ ở Thâm Quyến cao gấp 43,5 lần mức lương hàng năm của người dân thành phố này trong năm ngoái. Tỷ lệ này ngày càng cao hơn trên khắp Trung Quốc trong năm nay do giá nhà tiếp tục tăng. Giá nhà ở 4 thành phố cấp I đã tăng gấp 3 lần trong thập kỷ qua, từ mức 18.000 nhân dân tệ/m2 vào năm 2009 lên mức 55.500 nhân dân tệ/m2.

Thành phố nào sẽ nằm trong diện thử nghiệm mở rộng?

Đầu cơ bất động sản tập trung nhiều ở Thâm Quyến - trung tâm công nghệ cao của Trung Quốc - và phía nam tỉnh Hải Nam. Đây là 2 địa phương được ông Tập chỉ định là đặc khu kinh tế.

Ngoài ra, chương trình thí điểm đánh thuế bất động sản cũng sẽ thực hiện ở Hàng Châu và Ninh Ba của tỉnh giàu có Chiết Giang, nơi đang triển khai một chương trình thí điểm gắn liền với tầm nhìn "Thịnh vượng chung" của ông Tập từ tháng 6. Nam Kinh, Tô Châu và Bắc Kinh cũng có khả năng nằm trong diện thí điểm này.

Tác động của việc đánh thuế sở hữu nhà ở sẽ như thế nào?

Trong ngắn hạn, tác động của việc đánh thuế sở hữu nhà ở của Trung Quốc có thể ít, nhưng về lâu về dài có thể ảnh hưởng đến những người mua nhà có thu nhập thấp hơn. Điều này sẽ không giúp thu hẹp được khoảng cách giàu nghèo. Tuy nhiên, việc đánh thuế này cũng có thể thúc đẩy những người lắm đất nhiều nhà bán bớt bất động sản mà họ đầu cơ. Ngoài ra, việc đánh thuế này cũng giúp chính quyền địa phương tránh được phụ thuộc vào nguồn thu từ việc bán đất cho các nhà phát triển.

Tuy nhiên, theo nhà kinh tế Betty Wang tại ANZ, ngay cả khi được áp dụng trên toàn quốc, doanh thu từ loại thuế này cũng chỉ chiếm 1/5 trong tổng nguồn thu hàng năm hơn 1.000 tỷ USD từ việc bán đất của Trung Quốc.