Đèn tín hiệu dành cho người… cúi đầu

TP Hồ Chí Minh đã có bước đi đáng ghi nhận khi lắp đặt hệ thống đèn tín hiệu màu xanh - đỏ trực tiếp trên mặt đất, ngay tại vạch sang đường dành cho người đi bộ, thay vì chỉ gắn trên trụ cao như truyền thống. Đây là sự cải tiến giúp người đi bộ nhìn rõ, dễ quan sát và hành động có chọn lọc hơn, đặc biệt khi họ đang mải dùng điện thoại hoặc mất tập trung khi băng qua đường.

Trong những năm gần đây, một số quốc gia phát triển như Ấn Độ, Pháp, UAE, Hà Lan, Hàn Quốc, Nhật, Singapore… đã triển khai một giải pháp giao thông thông minh: lắp đặt hệ thống đèn tín hiệu xanh - đỏ ngay trên mặt đất, tại vị trí vạch dành cho người đi bộ. Không thay thế hoàn toàn đèn truyền thống trên cao, hệ thống này đóng vai trò là cảnh báo bổ sung và đang chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc giảm tai nạn giao thông đô thị.

Đây là một cải tiến nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn, đặc biệt trong bối cảnh số lượng người sử dụng điện thoại di động khi di chuyển ngày càng tăng.

Đèn tín hiệu dành cho người… cúi đầu

Cách đặt tên không chính thức này xuất phát từ chính đặc điểm sử dụng: nhiều người khi sang đường vẫn cúi đầu nhìn điện thoại, nên đèn đỏ - xanh ở trên cao dễ bị bỏ qua. Khi tín hiệu giao thông được hiển thị trực tiếp dưới mặt đất, nơi mắt họ đang hướng xuống, nguy cơ tai nạn sẽ được giảm thiểu đáng kể.

Tại thành phố Bodegraven (Hà Lan), chính quyền đã lắp các dải đèn LED ngang vỉa hè, ngay tại vạch sang đường. Khi đèn giao thông chuyển đỏ, đèn dưới chân người đi bộ cũng phát sáng đỏ, nhấp nháy cảnh báo. Khi được phép sang đường, dải đèn chuyển xanh. Dù đang cúi đầu nhìn điện thoại, người đi bộ vẫn nhận biết được tín hiệu nhờ ánh sáng từ mặt đất.

Tương tự, các thành phố lớn như Seoul (Hàn Quốc), Thâm Quyến (Trung Quốc) cũng đã ứng dụng hệ thống này. Một số nút giao đông đúc tại Singapore còn kết hợp với cảm biến phát hiện người đi bộ mải sử dụng điện thoại, để tự động kéo dài thời gian đèn xanh phù hợp. Kết quả ban đầu cho thấy tai nạn va chạm giữa người đi bộ và xe máy, ô tô giảm rõ rệt tại các điểm được lắp đèn. Một số báo cáo tại Hàn Quốc ghi nhận tỉ lệ người đi bộ vượt đèn đỏ giảm sau khi lắp đèn mặt đất tại các điểm nóng.

Công dụng thiết thực - chi phí hợp lý

Không phải ai cũng có khả năng quan sát tốt đèn giao thông trên cao, đặc biệt là người già, người khiếm thính, trẻ nhỏ. Việc bổ sung tín hiệu dưới mặt đất mở rộng vùng nhận biết và tăng độ an toàn cho người đi bộ, đặc biệt trong điều kiện mưa, đêm tối hoặc khi giao thông đông đúc.

Khác với các hệ thống giao thông thông minh cần hạ tầng phức tạp, đèn tín hiệu mặt đất là giải pháp đơn giản, hiệu quả, dễ triển khai và duy tu. Theo ước tính, chi phí lắp đặt tại mỗi nút giao chỉ bằng một phần nhỏ so với việc xây dựng cầu vượt hoặc hệ thống điều phối giao thông tự động.

Tăng khả năng quan sát của người đi bộ: Đèn đất đối diện tầm mắt của người đi bộ hơn, giảm căng thẳng, không còn phải liên tục nhìn lên đèn cao. Việc nhìn thấy rõ tín hiệu giúp họ tự tin và an toàn hơn khi băng đường đông phương tiện .

Giảm tai nạn giao thông và nâng cao văn hóa ứng xử: Người đi bộ sẽ tuân thủ tín hiệu tốt hơn vì không còn phải “đoán” khi nào được sang, còn người điều khiển phương tiện cũng được báo hiệu sớm hơn về người đang băng qua.

Giải pháp hay cho giao lộ nhạy cảm: Ở nhiều nơi, đèn tín hiệu truyền thống chỉ lắp ở một bên nên dẫn đến việc người ở bên kia phải “đoán ngược” đèn xe có dừng hay không. Rõ ràng, hệ thống mặt đất giải quyết hữu hiệu vấn đề này .

Thêm lựa chọn tín hiệu âm thanh: Các chuyên gia còn đề xuất tích hợp cả tín hiệu âm thanh, như tiếng chim “chíp chíp”, hỗ trợ người khiếm thị giống như mô hình tại Nhật Bản.

Việc lắp đặt thêm đèn LED trên mặt đất không thay thế đèn tín hiệu truyền thống, mà chỉ là một lớp cảnh báo bổ sung thông minh, phù hợp với hành vi thực tế của người tham gia giao thông ngày nay. So với chi phí xây dựng nút giao thông thông minh hoặc các hệ thống điều tiết phức tạp, thì đèn tín hiệu mặt đất có chi phí tương đối thấp, dễ lắp đặt và duy tu.

Ngoài người đi bộ, hệ thống này cũng hỗ trợ tốt cho người khiếm thính hoặc người cao tuổi có khả năng quan sát hạn chế.

Việt Nam nên sớm thí điểm

Giao thông tại các đô thị lớn ở Việt Nam như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng đang ngày càng phức tạp. Tình trạng người đi bộ băng qua đường khi chưa có tín hiệu, vượt đèn đỏ hoặc bị khuất tầm nhìn là khá phổ biến.

Ngoài ra, việc sử dụng điện thoại khi sang đường cũng đang trở thành một thói quen nguy hiểm trong xã hội hiện đại. Việc thí điểm lắp đèn tín hiệu trên mặt đất tại một số tuyến phố đông người, gần trường học, bệnh viện hoặc khu du lịch là rất nên làm.

Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tai nạn mà còn thể hiện một tư duy giao thông nhân văn, chú trọng đến hành vi thực tế của người dân. Đây không chỉ là giải pháp công nghệ đơn giản, mà còn là biểu hiện của tư duy giao thông hiện đại coi trọng tính an toàn, chủ động “thiết kế vì con người”.

Khi TPHCM đã bước đầu áp dụng hệ thống này, hy vọng rằng Hà Nội và các đô thị khác cũng sẽ nhanh chóng triển khai, để xây dựng một hệ thống giao thông không chỉ hiện đại mà còn phù hợp với xu hướng công nghệ, nâng cao văn minh giao thông và mang lại trải nghiệm đi bộ an toàn, thân thiện cho người dân.

Bài toán không phải là “có nên làm” mà là “khi nào bắt đầu".

                                                            TS.Vũ Thị Minh Huyền