Bộ GD&ĐT kiến nghị về song trùng quản lý giáo dục nghề nghiệp

Ách tắc liên thông giữa dạy nghề và giáo dục đại học

Theo tờ trình của Bộ GD&ĐT, trong thời gian qua, sự song trùng quản lý giáo dục và đào tạo giữa Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) và Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã gây ra những bất cập về quản lý, đi ngược với chủ trương cải cách hành chính của Đảng và Nhà nước, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực.

Điều đó đã làm mất đi tính chỉnh thể của hệ thống giáo dục và đào tạo gây khó khăn lớn cho công tác phân luồng học sinh và liên thông trong toàn hệ thống giáo dục quốc dân. Theo sự phân công hiện tại, Bộ GDĐT quản lý nhà nước từ giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học và sau đại học; Bộ LĐTBXH quản lý hai bậc học giữa (trung cấp nghề và cao đẳng nghề).

Mỗi năm theo số liệu thống kê có khoảng từ 250-300 nghìn học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) hoặc bỏ học THCS không vào học trung học phổ thông (THPT), chỉ một số rất ít (khoảng 50 nghìn) trong số đó vào học các trường trung cấp. Do phân công quản lý hiện tại ngành lao động không thể can thiệp được vào các trường phổ thông để thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp vốn do sở GDĐT thực hiện.

Liên thông giữa dạy nghề và giáo dục đại học ách tắc do không thống nhất chuẩn đầu ra ở các trình độ, một bên đào tạo theo tín chỉ, còn bên kia đào tạo theo môn học hoặc mô đun với tiêu chuẩn kiểm định khác nhau, nên người học chịu thiệt thòi trong quá trình công nhận miễn trừ những nội dung đã học ở các trường đại học. Liên thông khó khăn gây ảnh hưởng đến công tác phân luồng vào giáo dục nghề nghiệp.

Hiệu quả đầu tư thấp và dàn trải. Các quy chế về tuyển sinh, đào tạo, kiểm định, tiêu chuẩn giáo viên, quản lý học sinh sinh viên, hợp tác quốc tế… cả hai Bộ đều làm riêng cho mình, vừa tốn phí trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật vừa chồng chéo các văn bản quản lý nếu một trường vừa đào tạo nghề vừa đào tạo trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng và đại học.

Không thể quy hoạch tổng thể về giáo dục và đào tạo đáp ứng nhu cầu nhân lực do cơ quan quản lý nhà nước ở trung ương và địa phương không chung một đầu mối.

Quy hoạch giáo dục phổ thông, giáo dục đại học và trung cấp chuyên nghiệp do ngành giáo dục xây dựng và thực hiện, riêng dạy nghề lại do ngành lao động quản lý chỉ đạo xây dựng và thực hiện. Hậu quả là nhiều trường nghề được thành lập nhưng không tuyển được học sinh. Nhiều trường trung cấp nghề, cao đẳng nghề, trung tâm dạy nghề đầu tư xây dựng khang trang nhưng thiếu vắng người học hoặc bỏ hoang (xin gửi kèm báo cáo Phó Thủ tướng). Khó khăn trong tuyển sinh học nghề đã làm cho hệ thống dạy nghề càng thiếu ổn định và lãng phí mà nguyên nhân là do sự quản lý không thống nhất.

Không kiểm soát được chất lượng

Theo tờ trình, do hình thành hai cơ quan quản lý nhà nước đầu mối ở trung ương dẫn đến tăng đầu mối quản lý ở cấp địa phương lên 63 phòng Quản lý dạy nghề thuộc sở LĐTBXH, trong khi các sở GDĐT đều có phòng giáo dục chuyên nghiệp làm cả nhiệm vụ quản lý giáo dục đại học địa phương.

Đặc biệt, ở Trung ương, Tổng cục Dạy nghề cũng có các vụ tương tự như các vụ của Bộ GDĐT mà không có liên hệ chặt chẽ với các vụ của Bộ LĐTBXH như: Vụ Học sinh sinh viên, Vụ Dạy nghề chính quy, Vụ Dạy nghề thường xuyên, Vụ Giáo viên và Cán bộ quản lý dạy nghề, Vụ Hợp tác quốc tế, Vụ Tổ chức cán bộ, Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng dạy nghề, Vụ Kế hoạch - Tài chính, Vụ Cơ sở vật chất dạy nghề, Vụ Pháp chế - Thanh tra, Văn phòng… làm tăng biên chế.

Một hệ quả nữa là một số trường đại học do Bộ GDĐT quản lý nhà nước tổ chức đào tạo nghề với quy mô lớn lên đến 6-7 nghìn người nhưng do ngành lao động quản lý chỉ tiêu, Bộ GDĐT không thể can thiệp vào được để kiểm soát chất lượng thông qua kiểm soát quy mô đào tạo.

Không phù hợp với thực tiễn thế giới về quản lý GDĐT

Tờ trình nêu rõ, việc quản lý nhà nước về GDĐT như ở Việt Nam không phù hợp với thực tiễn thế giới về quản lý GDĐT. Điều đó gây khó khăn trong việc hợp tác về GDĐT, đàm phán quốc tế, công nhận văn bằng chứng chỉ giữa các quốc gia.

Theo nghiên cứu của Bộ GDĐT, hầu hết các quốc gia việc quản lý giáo dục nghề nghiệp do Bộ Giáo dục thực hiện (xin gửi kèm báo cáo Phó Thủ tướng). Ngay như Trung Quốc với dân số trên một tỷ người, có mô hình kinh tế và chính trị tương tự như chúng ta, công tác đào tạo nghề do Bộ Giáo dục thống nhất quản lý nhà nước.

Ở một số quốc gia, ngành lao động có thể quản lý đào tạo nghề ngắn hạn, thực hiện chức năng bảo trợ xã hội, đào tạo cho những người yếu thế trong xã hội nhằm đào tạo kỹ năng lao động cho công cuộc xóa đói giảm nghèo, còn nói đến đào tạo nhân lực cho CNH, HĐH đất nước thì phải do ngành giáo dục quản lý đảm bảo văn bằng chuẩn hóa và thống nhất.

Trên thế giới, mô hình chung nhất là tất cả các bậc đào tạo có cấp bằng trong hệ thống giáo dục quốc dân thì thuộc quản lý nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo; các khóa bồi dưỡng nghề ngắn hạn cấp chứng chỉ có thể do các bộ, ngành, tổ chức khác quản lý. Vì vậy cần đặt công tác quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp trong một hệ thống giáo dục thống nhất, chuẩn hóa, giảm bớt đầu mối quản lý, tạo điều kiện dễ dàng cho hội nhập quốc tế, thúc đẩy phân luồng và liên thông. Đây là cơ hội đẩy mạnh cải cách hành chính trong lĩnh vực GDĐT, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo nhân lực cho đất nước.

Kiến nghị giao cho Bộ GD&ĐT quản lý dạy nghề

Trong tờ trình, Bộ GDĐT kiến nghị Chính phủ xem xét, giao Bộ GDĐT thay mặt Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước hệ thống giáo dục quốc dân theo Luật giáo dục bao gồm từ giáo dục mầm non đến giáo dục đại học, kể cả bậc trung cấp nghề, cao đẳng nghề hiện thuộc quản lý nhà nước của Bộ LĐTBXH.

Chuyển phần lớn bộ máy, nhân sự của Tổng cục Dạy nghề thuộc Bộ LĐTBXH hiện nay về Bộ GDĐT, chỉ để lại một đơn vị thuộc Bộ LĐTBXH chăm lo đào tạo nghề ngắn hạn có cấp chứng chỉ cho người lao động, đào tạo người thất nghiệp, tàn tật… thực hiện chức năng về chính sách bảo trợ xã hội của Bộ LĐTBXH.

Hồng Hạnh