Quảng cáo sai sự thật, người nổi tiếng sẽ không thể đứng ngoài pháp luật

Mới đây, việc Quang Linh Vlogs, “Hằng Du Mục”, hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên lần lượt bị khởi tố vì liên quan vụ án sản xuất hàng giả là thực phẩm và lừa dối khách hàng, hay việc hai MC truyền hình bị phạt hơn 100 triệu đồng vì quảng cáo gây nhầm lẫn về công dụng của một sản phẩm sữa, cho thấy những người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng, đã không thể “đứng ngoài cuộc” với những quảng cáo không đúng sự thật.

Hiện nay, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo đang được Quốc hội thảo luận và dự kiến thông qua tại kỳ họp thứ 9. Dự thảo Luật dự kiến sẽ quy định chặt chẽ hơn trách nhiệm người có ảnh hưởng khi chuyển tải sản phẩm quảng cáo. Theo đó, những người nổi tiếng khi quảng cáo sai sự thật sẽ không thể đứng ngoài pháp luật.

Trao đổi với phóng viên Dân trí, PGS.TS. Triệu Thế Hùng - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội - nhấn mạnh dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo lần này đã bổ sung quy định về việc quản lý quảng cáo trên không gian mạng, quảng cáo thông qua người có ảnh hưởng (KOL, KOC).

Nhìn từ việc nhiều người nổi tiếng, người có ảnh hưởng bị xử lý cả hành chính và hình sự về hành vi quảng cáo vi phạm pháp luật trong thời gian qua, ông suy nghĩ gì về thực trạng này?

- PGS.TS. Triệu Thế Hùng: Vừa qua xuất hiện thực trạng nhiều người dùng Internet, mạng xã hội (bao gồm cả người nổi tiếng, người có ảnh hưởng hay còn gọi là KOL, KOC) giới thiệu, mời chào, quảng cáo cho các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng, không đúng sự thật, thậm chí là quảng cáo gian dối, quảng cáo sản phẩm, hàng hóa là hàng giả.

Điển hình như vụ việc Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục quảng cáo kẹo Kera; BTV Quang Minh, Thanh Vân Hugo quảng cáo gây nhầm lẫn về công dụng của sản phẩm sữa… Những việc này không chỉ làm ảnh hưởng đến những người sản xuất, kinh doanh và quảng cáo chân chính, gây bức xúc trong xã hội, mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe và niềm tin của người tiêu dùng.

Đặc biệt, vụ kẹo rau củ Kera là một minh chứng rõ ràng của thực trạng quảng cáo thiếu trung thực, chính xác, rõ ràng; quảng cáo gây hiểu nhầm về tính năng, chất lượng, công dụng, tác dụng của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.

Chính từ những vụ việc này cho thấy người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng sẽ không thể đứng ngoài pháp luật. Họ sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu dùng sự nổi tiếng và tầm ảnh hưởng của mình để làm những việc vi phạm pháp luật.

Vậy bất cập dẫn đến thực trạng trên là gì, thưa ông?

- PGS.TS. Triệu Thế Hùng: Dù hệ thống pháp luật về quảng cáo hiện hành tương đối đầy đủ, song vẫn phải thẳng thắn nhìn nhận cùng với sự phát triển của các hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như sự phát triển vũ bão của không gian mạng và các nền tảng thương mại điện tử, thực tiễn quản lý hoạt động quảng cáo đã bắt đầu nảy sinh một số bất cập.

Đó là bất cập khi chưa có các quy định cụ thể về quyền và trách nhiệm của người nổi tiếng, người có ảnh hưởng khi tham gia vào hoạt động quảng cáo; thiếu các yêu cầu cụ thể nhằm điều chỉnh hoạt động quảng cáo trên mạng, trên các nền tảng xuyên biên giới và các mạng xã hội…

Bất cập đó dẫn đến thực trạng xuất hiện các quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về chất lượng, công dụng của hàng hóa, dịch vụ.

Những vụ việc cụ thể vừa nêu cũng là những minh chứng điển hình được nhiều đại biểu Quốc hội đề cập khi thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo tại kỳ họp thứ 9 đang diễn ra. Từ phía cơ quan chủ trì thẩm tra luật, theo ông, đó có phải một phần lý do cần cấp thiết sửa đổi luật theo hướng siết chặt hoạt động quảng cáo và tăng cường trách nhiệm của người quảng cáo, đặc biệt người nổi tiếng?

- PGS.TS. Triệu Thế Hùng: Từ thực trạng của Việt Nam như tôi vừa nêu, và khi nghiên cứu pháp luật của một số nước, chúng tôi nhận thấy một số quốc gia như Mỹ, các nước EU, Hàn Quốc, Trung Quốc, đều đã áp dụng các quy định trách nhiệm chặt chẽ đối với người nổi tiếng và người có ảnh hưởng trên không gian mạng nhằm bảo vệ người tiêu dùng trước các hành vi quảng cáo sai lệch hoặc gian dối.

Chính vì vậy, dự thảo Luật lần này được thiết kế sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo.

Họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật trong trường hợp nội dung quảng cáo không bảo đảm các yêu cầu theo quy định của Luật Quảng cáo.

Họ cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật về việc cung cấp thông tin liên quan đến tính năng, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ khi thực hiện quảng cáo; cung cấp thông tin, tài liệu về hoạt động quảng cáo khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về thuế theo quy định.

Đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung 1 điều khoản riêng quy định về nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người có ảnh hưởng.

Theo đó, người có ảnh hưởng khi chuyển tải sản phẩm quảng cáo, ngoài việc phải tuân thủ các nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo nói chung, còn phải có các nghĩa vụ cụ thể khác gồm: Xác minh về độ tin cậy của người quảng cáo; Kiểm tra tài liệu liên quan đến sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ quảng cáo; Thông báo trước và trong khi thực hiện hoạt động quảng cáo.

Nếu chưa sử dụng hoặc chưa hiểu rõ về hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ thì những người có ảnh hưởng không được giới thiệu về hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ.

Dự thảo luật lần này quy định người nổi tiếng có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị cấm quảng cáo nếu vi phạm. Cơ sở pháp lý và giới hạn trách nhiệm khi đặt ra quy định này trong dự thảo luật sửa đổi là gì, thưa ông?

- PGS.TS. Triệu Thế Hùng: Khoản 5 Điều 1 dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Điều 11 của Luật Quảng cáo quy định tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, theo quy định tại khoản 3 Điều 23 người quảng cáo, người kinh doanh dịch vụ quảng cáo, người phát hành quảng cáo, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo tham gia hoạt động quảng cáo trên mạng phải chấp hành các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính và biện pháp xử lý khác của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khi vi phạm pháp luật về quảng cáo.

Ngay sau khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo được ban hành, Chính phủ sẽ sửa đổi Nghị định quy định xử phạt về vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, trong đó, quy định cụ thể về hành vi, hình thức và mức xử phạt vi phạm hành chính tương ứng trong hoạt động quảng cáo.

Việc dự thảo Luật có những quy định riêng cho người có ảnh hưởng nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý kịp thời, nghiêm minh hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động quảng cáo.

Khi luật đi vào thực tiễn, ông kỳ vọng việc siết chặt trách nhiệm của người nổi tiếng trong quảng cáo sẽ tạo ra thay đổi ra sao đối với thị trường quảng cáo, đặc biệt là trong việc bảo vệ người tiêu dùng?

- PGS.TS. Triệu Thế Hùng: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo được ban hành sẽ tạo dựng một hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch và công bằng cho tất cả các chủ thể tham gia hoạt động quảng cáo; góp phần nâng cao chất lượng quảng cáo tại Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của ngành công nghiệp quảng cáo.

Đồng thời, luật sẽ tạo cơ sở để xử lý kịp thời, đầy đủ các hành vi vi phạm trong hoạt động quảng cáo, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, với các quy định liên quan đến người chuyển tải sản phẩm quảng cáo, nhất là người có ảnh hưởng, sẽ tạo cơ sở pháp lý để họ xác định rõ quyền cũng như nghĩa vụ của mình khi thực hiện chuyển tải sản phẩm quảng cáo, từ đó, nâng cao ý thức trong việc quảng cáo chính xác và trung thực.

Xin cảm ơn ông!