Ga Hạ Long hoang vắng, chờ tàu trở lại sau gần 4 năm im lìm

Những ngày giữa tháng 7, khu vực Ga Hạ Long (phường Bãi Cháy, tỉnh Quảng Ninh) vắng lặng như bất kỳ ngày nào trong suốt gần 4 năm qua.

Cánh cửa chính đóng im lìm. Phía trong, vài nhân viên luân phiên trực phòng bảo vệ và phòng trực ga. Không còi tàu, không tiếng bước chân du khách, sân ga chỉ còn lại cỏ dại mọc um tùm và những toa tàu hàng phủ bụi, rỉ sét thủng lỗ chỗ.

Cách không xa nhà ga, anh Trung – người dân sống gần đó – ngồi bên sạp rau, đưa mắt nhìn về sân ga vắng bóng tàu.

“Trước đây, ngày nào cũng có tiếng tàu hú. Người dân tụ tập buôn bán nhộn nhịp. Giờ thì sân ga thành nơi đỗ xe, chỗ tập kết hàng cho các tiểu thương. Nhìn hơn 10 toa tàu nằm im, hư hỏng sau ga mà thấy xót xa. Tôi chỉ mong một ngày, ga lại sáng đèn, tàu lại về”, anh Trung nói.

Ga Hạ Long được đưa vào vận hành năm 2014, từng là điểm cuối của tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân. Theo thiết kế, đây là ga liên vận quốc tế hiện đại, có hai tầng với diện tích khoảng 1.500m2, được kỳ vọng góp phần thúc đẩy giao thương và phát triển du lịch cho thành phố biển.

Tuy nhiên, từ khi đưa vào hoạt động đến năm 2021, mỗi ngày ga chỉ đón một chuyến tàu – chủ yếu chở rau, củ, quả từ Bắc Giang, Bắc Ninh (nay 2 tỉnh này hợp nhất, lấy tên là Bắc Ninh), Hải Dương (cũ) đến Hạ Long (Quảng Ninh).

Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Đức Tân - Trưởng ga Hạ Long – nhớ lại: "Khách đi tàu chủ yếu là các tiểu thương. Mỗi chuyến tàu dừng lại khoảng 45 phút để họ trao đổi hàng hóa rồi quay đầu. Có thời điểm chỉ có một chuyến mỗi tuần”.

Khi dịch Covid-19 bùng phát năm 2021, tuyến tàu tạm dừng. Đến nay, chưa có chuyến nào quay lại. Không còn tàu chạy, không còn người đến, cán bộ nhân viên nhà ga cũng dần rút đi. Từ hơn chục người, nay chỉ còn 4 người túc trực thay phiên nhau, giữ ga và bảo trì thiết bị.

Ông Tân chia sẻ thêm, kỹ năng vận hành mai một, thiết bị lâu ngày không dùng cũng dễ hỏng hóc. Những người bám trụ tại ga chỉ mong có tàu chạy trở lại hoặc có cơ chế rõ ràng để không lãng phí công trình.

Hình ảnh Ga Hạ Long hôm nay phản ánh rõ nét thực trạng của toàn tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân, từng được xem là dự án giao thông chiến lược khu vực phía Bắc.

Tuyến đường dài 131km, tổng mức đầu tư hơn 7.660 tỷ đồng bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, được Thủ tướng phê duyệt năm 2004. Dự án nhằm vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc qua Việt Nam, kết nối đến cảng Cái Lân (Quảng Ninh), đồng thời phục vụ phát triển du lịch liên vùng.

Tuy nhiên, sau khi thi công một số đoạn, đến năm 2011, dự án bị đình hoãn theo chủ trương cắt giảm đầu tư công. Từ đó đến nay, nhiều lần điều chỉnh quy mô, thay đổi chủ đầu tư, song công trình vẫn chưa hoàn tất, nhiều hạng mục dang dở, trong đó có đoạn ga Hạ Long – Cái Lân chưa khai thác đúng tiềm năng.

Dẫu vậy, một hy vọng mới đang được nhen nhóm. Bộ Xây dựng đang phối hợp nghiên cứu báo cáo tiền khả thi để tái khởi động dự án, với điều chỉnh định hướng từ vận chuyển hàng hóa sang vận tải hành khách. Theo liên danh tư vấn, đến năm 2050, tuyến này có thể phục vụ 7-8 triệu lượt khách/năm, trong khi lượng hàng hóa chỉ còn khoảng 2,7-3,3 triệu tấn/năm.

Đề xuất điều chỉnh thiết kế bao gồm việc loại bỏ khổ đường lồng (1.000mm và 1.435mm) trên đoạn Lim – Phả Lại – Hạ Long, thay bằng đường đơn 1.435mm. Phương án này được cho là phù hợp với nhu cầu vận tải hiện tại và giúp giảm chi phí bảo trì tới 25%. Tốc độ thiết kế dự kiến là 120km/h cho tàu khách, 80km/h cho tàu hàng.

Dự kiến, dự án sẽ xây dựng mới 4 ga (Nam Sơn, Châu Cầu, Chí Linh mới, Cái Lân), cải tạo 8 ga hiện hữu, xây dựng 19 cầu mới và nâng cấp 36 cầu hiện có. Tổng mức đầu tư mới gần 9.990 tỷ đồng. Bộ Xây dựng và Ban Quản lý dự án đường sắt kiến nghị bố trí vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030, mục tiêu khởi công năm 2026 và vận hành từ 2031.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng yêu cầu nghiên cứu đề xuất của Tập đoàn Vingroup về đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Hà Nội – Quảng Ninh (dài 120,9km, tốc độ thiết kế 350km/h, vốn đầu tư khoảng 133.000 tỷ đồng). Tuyến này có thể kết nối với tuyến Yên Viên – Hạ Long – Cái Lân nhằm tận dụng hạ tầng đã đầu tư và tăng hiệu quả khai thác.

Đề xuất của doanh nghiệp đang trong quá trình nghiên cứu, song nếu được chấp thuận, đây sẽ là cú hích lớn không chỉ với ngành đường sắt mà còn với cả hệ sinh thái du lịch, dịch vụ của Quảng Ninh.

Khi các phương án đầu tư mới dần rõ nét, người dân và cán bộ ngành đường sắt vẫn giữ hy vọng, một ngày không xa, Ga Hạ Long sẽ sáng đèn, đón khách trở lại, trở thành mắt xích quan trọng trong mạng lưới giao thông liên vùng, thay vì mãi là một “khu ga trăm tỷ đắp chiếu”.