"Xóm không chồng" ở Việt Nam lên báo Mỹ

Những người phụ nữ này không hề chủ ý phá vỡ những nguyên tắc truyền thống vốn tồn tại lâu đời trong xã hội Việt Nam. Tuy vậy, trong hơn 30 năm qua, từ ngôi làng nhỏ ở tỉnh Nghệ An đã truyền đi một sức mạnh âm thầm mà mãnh liệt làm thức tỉnh niềm hạnh phúc nhỏ nhoi trong cuộc đời những người phụ nữ không tìm được hạnh phúc gia đình.

Muốn làm mẹ, đó chính là khát khao dữ dội của một nhóm những người phụ nữ năm xưa từng tham gia cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Làm mẹ là thiên chức tự nhiên và muôn đời của phụ nữ nhưng làm thế nào đây khi họ không có chồng?

Những đứa trẻ hôm nay ở làng Lòi.

Câu chuyện của những người phụ nữ ở làng Lòi, tỉnh Nghệ An bắt đầu từ cuộc chiến tranh chống Mỹ khi họ cống hiến tất cả tuổi thanh xuân cho cuộc Cách mạng đi đến thắng lợi. Khi đó, cả nước sôi sục trong không khí chiến đấu, lợi ích nước nhà được đặt lên trước hạnh phúc riêng tư.

Sau khi hòa bình lập lại, những người phụ nữ từng tham gia chiến đấu, nói một cách thẳng thắn, đã trở thành những người phụ nữ quá lứa lỡ thì. Họ đã hy sinh cả tuổi thanh xuân cho cuộc Cách mạng của dân tộc và bỏ quên niềm hạnh phúc riêng tư của cuộc đời mình.

Những người phụ nữ Việt Nam mang tư tưởng truyền thống chắc chắn sẽ chấp nhận sống cuộc đời cô đơn nếu hạnh phúc gia đình không một lần mỉm cười với họ. Nhưng những người phụ nữ ở làng Lòi – những người phụ nữ từng bước ra từ lửa đạn chiến tranh đã quyết định một lần nữa chiến đấu, chiến đấu với quan niệm truyền thống của xã hội để đem về cho mình hạnh phúc được làm mẹ, dù là những người mẹ đơn thân.

Những người phụ nữ này đi “xin con”. Họ đề nghị một người đàn ông, người mà suốt cuộc đời còn lại họ sẽ không liên lạc, không gặp lại, cho họ một đứa con. Những người đàn ông ẩn danh đó xuất hiện trong cuộc đời những người phụ nữ kém may mắn này, giúp họ có được thiên chức làm mẹ và sau đó vĩnh viễn lùi vào bóng tối bí mật, không ai biết bố những đứa trẻ.

Ban đầu, hành động phá vỡ nguyên tắc truyền thống của những người phụ nữ này phải đối diện với rất nhiều sự bàn tán, dị nghị, phản ứng, thậm chí là ghẻ lạnh, quá trình nuôi con chẳng dễ dàng gì.

Cô Harriet Phinney, giảng viên chuyên ngành nhân học ở trường Đại học Seattle của Mỹ, hiện đang viết một cuốn sách về đề tài “xin con” ở Việt Nam chia sẻ: “Trước chiến tranh, tôi tin rằng việc chủ động sinh con ngoài giá thú là chưa từng tồn tại ở Việt Nam. Những đứa con được sinh ra bằng sự dũng cảm và lòng yêu thương vô bờ bến của người mẹ.

Xã hội Việt Nam thời kỳ hậu chiến đã chứng kiến nhiều sự thay đổi, đặc biệt là sự thay đổi trong hệ tư tưởng. Người Việt Nam đã có cái nhìn rộng mở và thấu đáo hơn, cảm thông cho hoàn cảnh những người phụ nữ đặc biệt. Ở Việt Nam hiện nay có hàng ngàn phụ nữ không chồng, họ quyết định tận hưởng niềm hạnh phúc của người mẹ đơn thân.”

Những người phụ nữ ở làng Lòi từ thập niên 1980 đã đi tiên phong trong “cuộc Cách mạng” này. Họ không hề che giấu câu chuyện cuộc đời mình, tuy vậy, có một giao ước ngầm được tất cả họ tôn trọng thực hiện, đó là giữ kín tên của cha những đứa trẻ. Người phụ nữ đầu tiên ở làng Lòi đi “xin con” là bà Nguyễn Thị Nhàn, giờ đây bà đã 58 tuổi.

Những năm đầu cuộc sống của ba mẹ con rất khó khăn. Một mình bà Nhàn phải nuôi hai con nhỏ, nghèo đói vô cùng. Bên cạnh đó, bà phải chịu đựng những lời xì xào bàn tán và sự ghẻ lạnh của người làng.

Sau đó, trong làng có khoảng hơn một chục phụ nữ bắt đầu đi “xin con” giống bà Nhàn, họ cũng là những thanh niên xung phong, những nữ du kích. Người thứ hai trong làng “không chồng sinh con” là bà Nguyễn Thị Lựu, năm nay bà 63 tuổi.

Bà Lựu nhớ lại câu chuyện năm xưa: “Khi đó, tôi 26 tuổi, trở về nhà từ cuộc chiến tranh. 26 tuổi ngày đó bị cho là già lắm rồi và không có người đàn ông nào nhòm ngó đến tôi nữa. Không còn cơ hội cho mình nhưng tôi vẫn muốn được làm mẹ dù chỉ một lần trong đời. Tôi muốn có đứa con chăm sóc mình khi về già.

Ở Việt Nam, hồi thập niên 1980 nhà dưỡng lão còn chưa phổ biến. Hơn nữa, ai cũng muốn khi về già được chính con cháu mình chăm sóc. Tôi sợ phải chết trong cảnh không con không cái, chẳng nương nhờ được ai.”

Ban đầu quyết định của bà Lựu khiến cha mẹ và anh trai nổi giận. Họ sợ bị hàng xóm chê cười nhưng rất nhanh, mọi người đều thấu hiểu cho những thiệt thòi trong cuộc đời bà và mở rộng vòng tay cưu mang bà cùng hai đứa con gái sinh đôi.

Khi đã có con, bà cũng cần có nhà, một ngôi nhà riêng cho mấy mẹ con ở. Bố mẹ bà đã xoay xở để mua cho con gái một mảnh đất dựng nhà. Mảnh đất đó nằm ở khu đất khá rẻ. Về sau, những người phụ nữ khác có hoàn cảnh tương tự cũng tìm đến đó mua đất dựng nhà, lâu dần tạo thành làng “không chồng”.

Câu chuyện ở làng Lòi đã trở thành động lực để những người phụ nữ không may mắn trên khắp Việt Nam có đủ dũng cảm và nghị lực làm mẹ đơn thân. Nhóm đối tượng này càng về sau càng tăng, đặc biệt là những người từng đi qua chiến tranh.

Bà Trần Thị Ngời, hội trưởng Hội Liên hiệp Phụ nữ quận Sóc Sơn, Hà Nội chia sẻ: “Rất nhiều phụ nữ đã cho đi tất cả những gì họ có, sức khỏe, tuổi trẻ, vẻ đẹp thanh xuân để đóng góp vào thắng lợi của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc và chúng ta cần ghi nhận sự hy sinh đó của họ.”

Dù hoàn cảnh đặc biệt của những người phụ nữ từng đi qua chiến tranh chỉ là một nguyên nhân nhưng đó chính là một lý do quan trọng để Chính phủ khi thông qua luật Hôn nhân và Gia đình năm 1986 ghi nhận sự tồn tại hợp pháp của những bà mẹ đơn thân. Nhờ đó, những đứa trẻ sinh ra nhận được giấy tờ hợp pháp. Đó chính là một chiến thắng lớn lao mà những bà mẹ đơn thân ở làng Lòi đã đem về trong thời kỳ hòa bình cho phụ nữ nói chung.

“Mỗi người phụ nữ đều có quyền làm vợ, làm mẹ, nếu họ không thể tìm được một người chồng, họ vẫn có quyền được làm mẹ của những đứa con”.

Kể từ đó đến nay, Chính phủ và các tổ chức xã hội tại Việt Nam đã không ngừng thúc đẩy phát triển quyền bình đẳng cho nữ giới. Ngày nay, làm mẹ đơn thân ở Việt Nam không còn phải đối mặt với sự kỳ thị và phân biệt đối xử nữa. Điều này có được chính là nhờ thế hệ phụ nữ đầu tiên bước ra từ cuộc chiến tranh năm xưa.

“Tôi không biết liệu việc mình làm có truyền sức mạnh cho những người phụ nữ khác hay không. Tôi chỉ đơn giản đưa ra sự lựa chọn của riêng mình. Tôi chỉ muốn làm một người mẹ và không gì có thể ngăn cản tôi biến niềm khao khát đó trở thành hiện thực.”