Xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú: Sao lại bị dừng?

Như thế, đồng nghĩa với việc xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân (NNND), Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) - một việc mà không chỉ nghệ nhân, mà nhân dân cả nước đều mong mỏi, chờ đợi từ hàng chục năm nay - cũng sẽ bị trì hoãn chưa biết đến bao giờ.

Tưởng chừng như đã...

Thông tin trên quả thật gây thất vọng cho không ít người quan tâm, yêu mến văn hóa truyền thống. Còn nhớ trong hội thảo lấy ý kiến cho bản dự thảo lần 3 được tổ chức vào hồi tháng 4.2013, phần lớn các đại biểu đều cho rằng, việc xét tặng danh hiệu cho nghệ nhân là không thể chậm trễ hơn được nữa và việc xét tặng cũng đừng quá cứng nhắc và hành chính hóa... Bởi từ lúc các cơ quan quản lý đặt vấn đề cần phong tặng danh hiệu cho nghệ nhân, đến lúc này thì đã là gần 10 năm. Trong 10 năm ấy, có tới gần một nửa số nghệ nhân dân gian đã về cõi vĩnh hằng, mang theo cả một kho báu văn hóa phi vật thể của quốc gia.

Cũng tại hội nghị ấy, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đặng Thị Bích Liên có hứa là dự thảo Nghị định quy định đối tượng, tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT sẽ được hoàn thiện trong quý II và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Và nếu điều đó được thực hiện,theo đúng trình tự thì cũng phải đến cuối năm 2014, may ra đợt xét tặng đầu tiên mới được tiến hành. Được như thế cũng đã là mừng lắm rồi, bởi phần lớn các nghệ nhân dân gian hiện đều ở tuổi “gần đất xa giời”, việc truy tặng sẽ không còn ý nghĩa gì với người đã khuất, có chăng chỉ là để an ủi người còn sống mà thôi.

Nay, dự thảo nghị định do Bộ VHTTDL soạn thảo đã được trình Chính phủ; nhưng đến giờ lại có thông tin là Chính phủ sẽ không xem xét, phê duyệt trước khi Quốc hội thông qua Luật Thi đua - Khen thưởng (sửa đổi)!

Lẽ nào!

Lẽ nào, chỉ đến bây giờ Chính phủ mới thấy rõ sự phi lý của việc sẽ có 2 nghị định về việc phong tặng NNND, NNƯT - điều đã được báo giới cảnh báo từ trước. Về việc có 2 nghị định, xin được giải thích thế này: Trước 2009, việc phong tặng nghệ nhân được thực hiện theo Luật Thi đua - Khen thưởng và quy định rõ là chỉ xét tặng nghệ nhân trong lĩnh vực thủ công truyền thống, đồng thời việc phong tặng được Chính phủ giao cho Bộ Công Thương làm, chứ không phải là Bộ VHTTDL.

Năm 2009, Quốc hội đã sửa Luật Di sản văn hóa, đồng thời sửa Luật Thi đua - Khen thưởng. Điều 3 của Luật Thi đua - Khen thưởng (sửa đổi năm 2009) đã nói rõ danh hiệu NNND, NNƯT để dành cho người có công, có tài trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể (tiếng nói, chữ viết; ngữ văn dân gian; nghệ thuật trình diễn dân gian; tập quán xã hội và tín ngưỡng; lễ hội truyền thống, tri thức dân gian và nghề thủ công truyền thống). Thế nhưng, đến thời điểm đó, Bộ Công Thương coi việc phong tặng danh hiệu cho nghệ nhân nghề thủ công truyền thống là của mình.

Thế mới có chuyện Chính phủ “nhân nhượng”, giao cho Bộ VHTTDL chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương cùng soạn thảo nghị định (năm 2012). Thế mới có chuyện “việc ai nấy làm”. Và cuối cùng thì mới có chuyện “không thể để việc ai nấy làm” như hiện nay, phải đợi sửa đổi luật rồi hạ hồi phân giải.

Đã là luật thì phải tuân thủ thôi. Nhưng có điều, sự tắc trách của những người thực hiện luật pháp- trong trường hợp này- ít nhiều sẽ để lại hậu quả đáng tiếc, không dễ gì tìm được sự cảm thông từ xã hội trước một việc tưởng chừng như rất hiển nhiên - tôn vinh những “quốc gia chi bảo”. Vậy mà việc đơn giản ấy lại gây biết bao tranh cãi và quan trọng hơn, đó cũng là hành động làm tổn thương tinh thần với các nghệ nhân.