Vở diễn "Biệt đội Báo đen" - Bản tráng ca người lính

Biệt đội Báo đen - Một vở diễn mới mang đề tài Người lính, gồm hai phần, thời kỳ chiến tranh ác liệt và thời kỳ hậu chiến sau 20 năm non sông thu về một mối. Vẫn những con người ấy hiện hữu trong cuộc đấu tranh mới một mất một còn với ý nghĩa to lớn hơn, như người đội trưởng “Biệt đội Báo đen” Hai Lục bình nói: “… Mất đất là mất tất cả, mất cả cái chung và cái riêng”.

Cảm xúc thật khó tả, suốt hai tiếng đồng hồ tâm trí tôi như bị hút chặt vào bản “Tráng ca Người lính” của một tác giả không cần nêu danh cũng biết anh là ai, bởi từ ngữ khí, văn phong, tính cách đến các chi tiết hiện thực cuộc sống nhiều năm vật lộn với kẻ thù không lẫn vào đâu được, chỉ có thể là tác giả Chu Lai…

Đêm hè oi ả, ngoài kia Cúp bóng đá châu Âu đang sôi động cuốn hút, giữ chân nhau trong rạp hát với vở diễn đầy tiếng súng đạn, khói lửa và những người lính cận kề cái chết trong gang tấc đâu phải dễ dàng.

Ấy vậy mà sau từng lớp kịch những tràng vỗ tay lại vang lên, nếu vỗ tay động viên, lịch sự không thể nhiều đến như vậy. Ngoài những hồi tưởng xa xưa thời gian khổ chiến tranh, không trực tiếp bản thân mình, thì cũng gián tiếp cha anh đồng đội hay con em hoặc bạn bè mình.

Vở diễn còn có sức hấp dẫn chính là sự bóc tách chân thực cả cái tốt lẫn cái chưa tốt trong từng người lính trận, bóc trần cả những cái xấu xa, tồi tệ của những con người không đủ tư cách nhân danh người lính, đã làm ô nhục tinh thần quả cảm của đồng đội và tổn thất của nhân dân.

Anh hùng có, phản bội có, tác giả không hề giấu diếm, tô hồng, mổ xẻ đến cùng, đó là những điều cần thiết cho những ai đã sống qua thời chinh chiến ác liệt đó và cho cả thế hệ trẻ hôm nay hiểu đúng cái giá mà cha ông đã phải trả cho sự hy sinh để giữ lấy đất nước này.

Cái giỏi của Chu Lai ngay trong phần một, với bối cảnh vùng giáp ranh, nơi bom đạn cái chết rập rình ngày đêm hơn 30 người con Biệt đội Báo đen, đã miêu tả đúng bản chất, cá tính từng con người trong hoàn cảnh cụ thể đã chạm được vào tâm thức người xem khó tính và đang trăn trở bức xúc với sự xuống cấp, tha hóa đạo đức của một bộ phận không nhỏ ta thường thấy. Ở phần hai, tôi đã bị tắc nghẹn nhiều lần qua những câu nói của nhân vật, ngôn ngữ chính luận được sự truyền tải đầy sức thuyết phục của xử lý đạo diễn và tài hoa diễn xuất của nghệ sĩ.

NSƯT Xuân Bắc đã thành công trong nhiều vai diễn chính, hài kịch, trong vai trò MC. Lần này anh là ông Sáu Thành rất đáng yêu, đáng khâm phục nhân cách “Thẳng như mũi tên” chân thành và đằm thắm như củ khoai hạt lúa, lấp lánh phía sau một Chu Lai lính Đặc công ngót nửa thế kỷ trước.

Nghệ sĩ trẻ Khuất Quỳnh Hoa khá đắt “sô” phim truyền hình mấy năm nay lại vừa xuất sắc thể hiện thành công Ophelia trong vở bi kịch kinh điển “Hăm lét mới đây, đảm nhận vai Út Vân. Đây là một cô gái 17 tuổi sống trong đơn vị giữa đám “Lính trận” Như Hoa cúc xanh giữa đầm lầy, rồi được đi học chuẩn bị cho thời hậu chiến, hai mươi năm sau trở thành một bà cán bộ tầm cỡ Trung ương, cuối cùng vẫn trở về với Sáu Thành chất phác mấy chục năm trước cô đã nặng lòng yêu thương, kính phục.

Nhân vật Hai Lục bình đội trưởng, bạn thân của Sáu Thành, do nghệ sĩ Tô Dũng đảm nhận là chỉ huy tốt bụng nhưng quá tự tin vào năng lực của mình, có phần máy móc, bảo thủ, thiếu lắng nghe cấp dưới. Sau thất bại trận mạc vì sự cố chấp của mình, anh hối hận thì đã hơi muộn, đồng đội thương vong và hi sinh, còn bản thân anh phải giã từ đời lính chiến bởi vết thương qua nặng, buộc phải chuyến về hậu phương điều trị.

Nhân vật Bẩy Tân lên thay đội trưởng Hai Lục Bình do nghệ sĩ Dũng Nam đảm nhận là một nhân vật xấu, cá nhân, hám danh ích kỷ đứng trong hàng ngũ những người con ưu tú mang danh Báo Đen, như Sáu Thành đã phê phán trực diện: Anh không đủ tư cách nhân danh người lính, anh chỉ là “ Con Sâu rừng” để rồi 20 năm sau con sâu ấy nhẩy lên đến chức phó chủ tịch tỉnh, con sâu rừng trứng nào tật ấy, hiện nguyên hình một kẻ cơ hội nịnh bợ cấp trên trù dập cấp dưới.

Cuộc đấu tranh không khoan nhượng của những người đã để lại một phần máu sương, cơ thể ngoài chiến trận. Công lý đã chiến thắng, Bẩy Tân bị lột mặt nạ bởi những người con ưu tú năm xưa cùng chiến hào, dẫu còn nhiều gian nan phải vượt qua…

Hiếm có vở diễn nào nhiều nghệ sĩ chiếm được cảm tình của khán giả như vở này, nhiều vai xuất sắc ấn tượng và hầu hết tròn vai.

Vở diễn hay đến như vậy không thể phủ nhận công sức đầu tư của đạo diễn NSND Anh Tú chắt chiu từng chi tiết phả hồn vào từng vai diễn mà cuộc chiến đã đi qua nhưng các em chưa kịp ra đời.

Sáng tạo của đạo diễn không biết tác giả có vừa ý không, riêng tôi là bạn của Chu Lai và hơn 20 năm sống cùng Anh Tú ở Nhà hát Tuổi trẻ, tôi nhìn thấy sự ăn ý nhất định của nhà văn “Lính trận” với đạo diễn tài hoa đang ở độ chín, chưa qua đời lính mà hiểu người lính rất nhiều. Tôi muốn chúc Anh Tú tiếp tục thăng hoa trên con đường đạo diễn.

“Bài ca không quên” bản nhạc làm nền xuyên xuốt cùng những khúc nhạc không lời hoặc có lời Anh Tú xử lý trong vở diễn thật ngọt ngào, xúc động. Hoạ sĩ NSƯT Lê Sơn đã cho một thiết kế mỹ thuật khá ấn tượng với năm khối hình như những bàn tay nâng niu cuộc sống đáng trân trọng di chuyển biến hình thay đối liên tục chứa nhiều tầng ý nghĩa, ánh sáng càng tôn thêm ý tưởng đạo diễn và bối cảnh.

Tôi không muốn khen một tý chê một tý cho hợp lẽ, chỉ muốn cái gì đang thừa thì Đạo diễn hãy tiết chế, hoặc tước bớt đi cho vở diễn chặt chẽ, cô đọng hơn.

Chúc mừng thành công mới của nhà hát Kịch Việt Nam, đang trên đường lấy lại phong độ “Anh Cả Đỏ” của làng kịch nói chúng ta.

Một số hình ảnh của vở kịch

Nghệ sĩ Đức Trung