Vài nét về dân ca của người Thái ở Nghệ An

Các nhóm sống tập trung ở các huyện Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong. Riêng người Thái Mán Thanh sống ở các huyện Anh Sơn, Con Cuông, Tương Dương, còn người Thái Tày Khăng chỉ sống ở 2 huyện Kỳ Sơn và Tương Dương.

Chính những đặc điểm này đã làm cho người Thái ở Nghệ An có nền văn hóa phong phú đa dạng. Và người Thái ở Nghệ An có các làn điệu: Nhuôn, Xuối, Lăm, Khắp.

“Xuối” là điệu hát ngâm vịnh phổ biến trong các nhóm người Thái ở Nghệ An, nhất là trong lớp trẻ ở các nhóm hàng Tổng, Tày Mười. Khi hát “Xuối” thường có sáo đệm theo. “Xuối” cũng có nhiều loại như "Xuối hàu lần hầu khẩn" một điệu hát có người kể chuyện giống như hát ví của người Kinh.

Điệu này cũng thường được hát ở các cuộc vui, có đông người tham gia. Trai, gái chia thành 2 phe hát đối đáp thi tài với nhau, có khi kéo dài suốt đêm vẫn không hết chuyện. “Xuối chà làng” là điệu hát ứng tác để kể chuyện cho nhiều người nghe theo kiểu văn chầu như độc tấu, ngâm thơ ở miền xuôi.

Điệu “xuối pay hày”vui nhộn, hồ hởi làm cho mọi người quên đi mệt nhọc khi lao động. Đặc biệt đồng bào còn có điệu “Xăng xáo” là một điệu hát giàu chất trữ tình, nhạc điệu du dương, man mác, thiết tha. Các chàng trai hay cô gái thường thổ lộ tâm tình cho nhau bằng điệu nhạc này.

“Lăm” lại là một điệu hát luôn luôn có khèn đệm theo. Nếu không có người đệm khèn thì người “lăm” phải hát thưa trước vài lời để nói rõ lý do vì sao phải hát chay. “Lăm” cũng có hai loại: “Lăm tền còn” và “Lăm đớt đời”. “Lăm tền còn” phải vừa hát vừa đi nhảy theo nhịp điệu của người thổi khèn. Ngược lại “Lăm đớt đời” là lối hát thong thả khoan thai, tùy hứng và khèn đệm theo cũng phải thổi theo cảm hứng của người “lăm”. Thông thường khi tâm trạng vui thì người ta “lăm” theo điệu “tền còn”, khi buồn người ta lại “lăm” theo điệu “đớt đời”. Riêng người Thái Tày Khăng còn phổ biến điệu “Lăm Lào”.