Truyện Kiều đã được viết thành giao hưởng như thế nào?

Đó là nữ nhạc sĩ Đặng Hồng Anh. Nhạc sĩ Đặng Hồng Anh sinh năm 1969 tại Hà Nội. Chị tốt nghiệp khoa Piano và khóa học sáng tác lớp Giáo sư A.I. Golovin trường Trung cấp Âm nhạc Quốc gia mang tên Gnesin tại Moskva năm 1988. Năm 1993, Đặng Hồng Anh tốt nghiệp đại học khoa Sáng tác với bằng loại ưu và năm 1998 chị hoàn thành bậc học thạc sĩ lớp Giáo sư A.L. Larin Học viện Âm nhạc Quốc gia Liên bang Nga. Các sáng tác của nhạc sĩ Đặng Hồng Anh bao gồm những tác phẩm khí nhạc viết cho độc tấu, hòa tấu, dàn nhạc giao hưởng, thanh nhạc và hợp xướng. Trong những sáng tác của mình, tác phẩm Tổ khúc bốn chương cho Tứ tấu dây của nhạc sĩ Đặng Hồng Anh đã được Bộ Văn hóa Liên bang Nga mua bản quyền tác giả năm 1992.

Nhạc sĩ Đặng Hồng Anh từng tổ chức đêm nhạc riêng tại nhà hát Lớn Hà Nội năm 2012 cùng với các nghệ sĩ Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Dàn nhạc giao hưởng và hợp xướng của nhà hát Vũ kịch Việt Nam. Tại Festival Âm nhạc mới Á-Âu năm 2014 ở Hà Nội, nhạc sĩ Đặng Hồng Anh đã tham dự với Biến tấu dành cho piano dựa trên chất liệu dân ca H’Mông Nhớ em yêu (H’chà mủa mái).

Những giá trị trong kho tàng văn hóa truyền thống luôn là niềm cảm hướng bất tận của nhạc sĩ Đặng Hồng Anh. Mới đây, chị đã sáng tác bản giao hưởng dựa trên cảm xúc có được từ tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du.

Giao hưởng thơ Kiều là thế giới cảm xúc và suy ngẫm của Đặng Hồng Anh về kiệt tác truyện Kiều. Dựa trên nội dung chính của Truyện Kiều, nhạc sĩ đã kể lại câu chuyện bằng ngôn ngữ khác: ngôn ngữ âm nhạc và xây dựng bản giao hưởng thơ bằng thủ pháp phát triển các chủ đề và motif âm nhạc.

Nhạc sĩ Đặng Hồng giới thiệu về bản giao hưởng độc đáo của mình, “Bản giao hưởng thơ sẽ mở đầu với chủ đề mang tính sử thi “Dòng trôi thời gian trong trăm năm cõi người” của bè violoncelle và contrebasse. Motif chủ đạo của cả tác phẩm, “Nỗi đau cho chữ tài mệnh tương đố” lần lượt xuất hiện ở bè violon I, alto và phát triển dần đi đến cao trào của phần mở đầu (introduction) với motif chủ đạo thứ hai đầy kịch tính “Định mệnh””.

Theo nhạc sĩ Đặng Hồng Anh, “Khi những âm thanh báo hiệu bi kịch lắng dần, tiếng du dương của flute và violon solo trên nền hợp âm rải của harpe đưa ta vào thế giới tao nhã tuyệt diệu của tài năng, thi ca và sắc đẹp. Xen lẫn với chủ đề âm nhạc Kiều là tiếng kèn cor tha thiết trữ tình biểu hiện tình yêu của Kim Trọng dành cho Kiều. Sau “tiếng thở than đau xót về cuộc đời bạc mệnh” trong giai điệu đau buồn, ngậm ngùi (cor anglais) bỗng vang lên âm hưởng hùng dũng của bộ kèn đồng. Tiếng kèn trompette hiên ngang hòa nhịp trống trận mạnh mẽ là chủ đề âm nhạc của Từ Hải, người anh hùng trí dũng phi thường đã cứu Kiều thoát khỏi quãng đời đầy xót thương và giúp nàng báo ân trả oán..”

Hai motif chủ đạo phát triển đan xen kẽ cùng chủ đề Kiều và Từ Hải đưa bi kịch định mệnh lên đến cao trào của cả tác phẩm. Đó là lúc Kiều quyết định nhảy xuống sông Tiền Đường để kết thúc kiếp đoạn trường sau cái chết bi thảm của Từ Hải.

Cuối cùng là câu chuyện Kim Trọng từ ngày gặp gỡ, yêu thương đã thủy chung kiên định đi tìm người yêu với nỗi nhớ thương khắc khoải (chủ đề “Tình yêu Kim Trọng dành cho Kiều” trong tiếng kèn cor con sordino). Và sau mười lăm năm cách trở, đôi tri kỉ tình nhân đã gặp lại nhau trong âm hưởng tràn đầy hạnh phúc của harpe - nhạc cụ thể hiện tiếng đàn Thúy Kiều.

Chủ đề “Tình yêu của Kim Trọng” đưa tác phẩm đi đến phần kết (coda) trong tiếng flute trầm bổng xen lẫn giai điệu tha thiết trên âm vực cao của violon solo, hòa với những giọt âm thanh trong vắt của harpe, celesta, vibraphone, triangle. Giao hưởng thơ Kiều lặng dần trong âm hưởng bình yên hạnh phúc của bè dây với chủ đề “Dòng trôi thời gian trong trăm năm cõi người”.

Nhạc sĩ Đặng Hồng Anh cho biết, sẽ sớm có buổi ra mắt tác phẩm giao hưởng thơ Kiều tại Hà Nội trong thời gian gần nhất.

H.H