Phát hiện nguồn tư liệu quý về vai trò của dòng họ đối với làng xã

Bức Đại tự “Ngũ đại đồng đường” còn được gọi là “Ngự tứ kim biên”, có nghĩa là: “Biển vàng vua ban”. Với chiều dài 1,3m; chiều rộng 0,80m; dày 0,5m, bức Đại tự hoàn toàn được chế tác thủ công bằng chất liệu gỗ quý. Các đường viên xung quanh được sơn son thếp vàng, ở vị trí phía trên và dưới được chạm khắc nổi các họa tiết hoa văn trang trí hình tượng hai con rồng chầu mặt nguyệt, hai bên chạm khắc các họa tiết hình rồng, mây, theo điển tích rồng mây gặp hội, với nét chạm nổi màu vàng son. Ở giữa chạm khắc 4 chữ Hán cổ, được viết theo hàng ngang.

Theo tộc trưởng dòng họ Nguyễn Duy cho biết: bức đại tự này do vua Minh Mệnh ban thưởng cho cụ Nguyễn Duy Phiên thuộc đời thứ 8 của dòng họ Nguyễn Duy, cụ thi đậu tú tài và thọ 100 tuổi (bách tuế). Đặc biệt hơn, gia đình cụ có 5 đời từ thời Lê đến thời Nguyễn cùng sinh sống nên thường gọi là cụ tú tài ngũ đại đồng đường. Nội dung trong bức Đại tự, vua Minh Mệnh còn viết “Đặc biệt ban cho tấm biển này treo ở bản quán để biểu dương đời thăng bình thịnh vượng, người hưởng phúc lành”. Ngoài ra vua Minh Mệnh còn ban cho tiền bạc, vải lụa và cấp các vật liệu gỗ để xây cổng chào treo biển…

Cũng tại nhà thờ dòng họ Nguyễn Duy, các cán bộ chuyên môn bảo tàng Hà Tĩnh còn phát hiện lưu giữ một tấm bia đá cổ có niên đại năm Tự Đức thứ 24 (1871) bằng chữ Hán. Trên đó, khắc ghi lại sự kiện dòng họ này được vua ban bức biển vàng và truyền thống hiếu nghĩa của dòng họ Nguyễn Duy  qua nhiều thế hệ.

Được biết, đây là lần đầu tiên Hà Tĩnh phát hiện được nguồn tư liệu quý hiếm về vai trò của dòng họ đối với cộng đồng làng xã trong thời kỳ xã hội phong kiến ở Hà Tĩnh nói riêng và Việt Nam nói chung.

Phượng Vũ - Văn Dũng