NSND Tường Vi: Danh ca hiếm có và sự sáng tạo bất hủ với "Cô gái vót chông"

Giọng ca hiếm của âm nhạc cách mạng

Theo thông tin từ ca sĩ Ngọc Anh 3A - con dâu cũ của NSND Tường Vi, nữ nghệ sĩ mất lúc 14h ngày 11/5 tại Đà Nẵng, hưởng thọ 86 tuổi. 

Chia sẻ với phóng viên Dân trí, nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long cho rằng, NSND Tường Vi là một danh ca hiếm của âm nhạc cách mạng, là giọng hát quen thuộc với mọi người.

"Trong cách hát của bà, người ta thấy sự nhiệt huyết, tình yêu của bà với quê hương, đất nước gắn với từng lời ca. NSND tường Vi còn có khả năng sáng tác ca khúc rất hay và ca khúc của bà được mọi người yêu mến. Ngoài đời, NSND tường Vi là người nhiệt huyết, có trái tim nhân hậu. Bà đã mở các lớp dạy học cho các em học sinh có hoàn cảnh đặc biệt.

Tấm gương của bà, tài năng, nhiệt huyết, giàu sáng tạo và giàu lòng nhân ái của bà sẽ còn mãi được nhắc tới với sự trân trọng trong trái tim của những khán giả yêu mến bà, yêu mến ca khúc cách mạng Việt Nam", ông Long bày tỏ.

Nhạc sĩ Doãn Nho và NSND Tường Vi cùng công tác tại đoàn ca múa nhạc quân đội thuộc Tổng cục Chính trị. Ông đánh giá, NSND Tường Vi có giọng hát hay, rất hấp dẫn và tiếng hát ấy không chỉ dành riêng cho quân đội mà còn là tiếng hát dành cho nhân dân. Bà cũng là một trong những người hát thành công các ca khúc của ông.

"NSND Tường Vi sở hữu một tiếng hát rất truyền cảm, bắt nguồn từ tâm hồn của người lính. Bản thân bà công tác trong đoàn ca múa nhạc quân đội, có nhiều cơ hội tiếp xúc, trò chuyện nhiều với bộ đội và cảm thông sâu sắc với họ", nhạc sĩ Doãn Nho nói.

Nhạc sĩ Hoàng Lân, một người đồng nghiệp của NSND Tường Vi, cũng cho rằng bà là một trong những giọng ca đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật thanh nhạc.

NSND Tường Vi sinh năm 1938 tại TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam trong một đình gia giáo, nhưng không có ai theo nghệ thuật. Tuy vậy, từ nhỏ Tường Vi đã bộc lộ năng khiếu và đam mê ca hát.

Năm 16 tuổi, sau cú sốc bà ngoại mất vì bom đạn, cô gái Tường Vi xin nhập ngũ rồi trở thành y tá tại Viện quân y 108 để được chữa trị cho các chiến sĩ. Năm 1956, bà chuyển sang đoàn ca múa Tổng cục chính trị và bắt đầu được học thanh nhạc. Tại đây, bà bộc lộ rõ chất giọng nữ cao vang sáng lanh lảnh như chim hót của mình.

Năm 1962, nữ nghệ sĩ thi đỗ vào Khoa thanh nhạc Nhạc viện Hà Nội và tốt nghiệp vào năm 1967. Tới năm 1974, bà theo học tại nhạc viện Sofia, Bulgaria. Nhờ đó, NSND Tường Vi được đào tạo bài bản về thanh nhạc, nắm vững các kỹ thuật thanh nhạc cổ điển phức tạp.

Trong những năm chiến tranh, nữ ca sĩ theo đoàn văn công đi biểu diễn nhiều nơi trên các chiến trường, dùng "tiếng hát át tiếng bom". Bà là một trong số ít ca sĩ được nhiều lần biểu diễn trước Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cũng như những thế hệ cán bộ, chiến sĩ trong quân đội.

Với chất giọng đặc biệt, lại thường hát đơn ca nên NSND Tường Vi được Đại tướng và Bác Hồ nhớ tên và quý mến.

Trong suốt sự nghiệp, NSND Tường Vi thu âm nhiều và nổi tiếng trên sóng phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam với những ca khúc bất hủ như: Tiếng đàn Ta Lư, Cô gái vót chông, Em là hoa Pơ Lang, Người con gái sông La...

Tiếng hát của nữ nghệ sĩ đa dạng, thể hiện được nhiều dòng nhạc, từ bán cổ điển, cách mạng tới dân ca.

Bà đoạt nhiều giải thưởng trong và ngoài nước như Huy chương Vàng tại Liên hoan giọng hát hay toàn quốc (1962), Huy chương Vàng tại liên hoan ca nhạc quốc tế Xô-phi-a (1968)...

Không chỉ tỏa sáng trong lĩnh vực ca hát, NSND Tường Vi còn để lại những dấu son trong sự nghiệp sáng tác, trong đó nổi bật là tác phẩm Phi đội ta xuất kích - một trong 10 bài hát truyền thống của Lực lượng Vũ trang Nhân dân Việt Nam.

Những ca khúc thiếu nhi của bà cũng để lại ấn tượng như: Đời cho em những nốt nhạc vui, Trái tim ơi đừng buồn, Ước mơ của bé là hòa bình... Sau này, bà làm giảng viên giảng dạy tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, từng đào tạo nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như Đồng Quang Vinh, Giáng Son... 

Bà còn là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam (1962-1982). Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam (1962-1982).

Không chỉ giỏi chuyên môn, NSND Tường Vi còn có trái tim bao dung. Năm 1992, bà mở lớp dạy nhạc cho trẻ em mồ côi, sau đó lập nên Trung tâm Nghệ thuật tình thương, mục đích nuôi dưỡng và đào tạo nghệ thuật cho trẻ em bị khuyết tật, mồ côi.

Trung tâm Nghệ thuật tình thương của NSND Tường Vi cũng là nơi vinh dự đón những chuyến viếng thăm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp khi ông còn sống.

"Tường Vi là một nghệ sĩ Việt Nam hiếm hoi có tên trong Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam xuất bản năm 1996. Giờ đây, bằng tất cả lòng nhân hậu và trí tuệ của mình, Tường Vi đã sáng lập 3 Trung tâm Nghệ thuật Tình thương tại Hà Nội, Đà Nẵng và Quảng Nam để cùng với các nhạc sĩ, nghệ sĩ, giáo viên tâm huyết, các nhà hảo tâm trong và ngoài nước đón nhận những số phận bất hạnh, nghèo khó nhưng có năng khiếu âm nhạc…

Cho các em những sắc mầu đẹp đẽ chung quanh mình để vươn lên sống vui với niềm hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn", nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu từng chia sẻ về NSND Tường Vi.

Sự sáng tạo kinh điển với ca khúc "Cô gái vót chông"

Trong số những ca khúc nổi tiếng do NSND Tường Vi thể hiện thì Cô gái vót chông (Hoàng Hiệp, thơ Lô Mô Y Choi) là bài hát khiến khán giả nhớ tới nhiều nhất dù bà không phải người đầu tiên thể hiện ca khúc này.

NSND Tường Vi chính là người đã đưa tác phẩm này lên một đỉnh cao mới, không chỉ khiến giới chuyên môn thán phục mà công chúng cũng say mê, yêu thích.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long nhận xét, NSND Tường Vi là một hình mẫu trong cách thể hiện ca khúc "kinh điển" Cô gái vót chông, cách thể hiện của bà đến giờ vẫn là một chuẩn mực để các nghệ sĩ thế hệ sau học hỏi.

NSND Tường Vi bẩm sinh sở hữu giọng nữ cao màu sắc trữ tình (lirico coloratura soprano) - một loại giọng hiếm hoi trong làng âm nhạc Việt Nam.

Ngay khi đọc phần ca từ của Cô gái vót chông, NSND Tường Vi đã mường tượng ra cảnh núi rừng Tây Nguyên với bạt ngàn muông thú, cỏ cây. Từ đó, bà tự sáng tạo bằng cách thêm một đoạn chạy nốt staccato head voice giả tiếng chim hót vào bài hát, khiến ca khúc trở nên tươi mới, đầy sức sống và tràn ngập nhạc tính.

Nhạc sĩ Hoàng Lân cũng kể: "Bà ấy đã hát thêm một đoạn kỹ thuật staccato giả tiếng chim hót rất xuất sắc và tài tình, không phải ai cũng làm được. Đoạn staccato này xuất sắc đến nỗi những ca sĩ lứa sau, khi thể hiện Cô gái vót chông, đều phải bắt chước theo".

Phần thể hiện Cô gái vót chông của NSND Tường Vi đã trở thành khuôn mẫu kinh điển cho mọi thế hệ ca sĩ sau này. Kể từ khi bản thu của bà ra đời, mọi ca sĩ sau đó đều phải thực hiện staccato khi hát Cô gái vót chông trong đó có cả cố NSND Lê Dung.

Cho đến thời điểm hiện tại, ca khúc vẫn vang lên trên nhiều sân khấu, được nhiều nghệ sĩ chọn để dự thi, phô diễn giọng hát.