Mãn nhãn đêm nghệ thuật "Xòe Thái - Tinh hoa miền di sản" trong mưa

Tối 24/9, tại sân vận động Nghĩa Lộ (Yên Bái), đã diễn ra Lễ đón nhận Bằng của UNESCO ghi danh Nghệ thuật Xòe Thái vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và Khai mạc Lễ hội Văn hóa Du lịch Mường Lò, khám phá danh thắng Quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải 2022. Điểm nhấn là chương trình nghệ thuật "Xòe Thái- Tinh hoa miền di sản" được phát sóng trực tiếp trên sóng VTV 1 và Đài truyền hình Yên Bái.

Chiều và tối qua, thời tiết tại Nghĩa Lộ không thuận lợi với trận mưa lớn kéo dài cho đến sát giờ diễn khiến những người thực hiện chương trình hết sức căng thẳng, lo lắng. Mặt sân vận động Nghĩa Lộ- nơi diễn ra chương trình mặc dù đã được trải tấm phủ để chống lầy và bảo vệ các thiết bị kỹ thuật, nhưng rất nhanh trở thành một cái túi chứa nước.

Tuy nhiên, người dân Nghĩa Lộ và các tỉnh Tây Bắc cũng như du khách vẫn mặc áo mưa, cầm ô, đội mưa nườm nượp đổ về sân Nghĩa Lộ. Không ai chịu rời vị trí. Họ đều có niềm tin mãnh liệt rằng trời sẽ tạnh mưa trước giờ diễn và họ khát khao được hưởng trọn vẹn ngày hội lớn của Xòe Thái, được thưởng thức một chương trình Lễ đón nhận Bằng ghi danh của UNESCO.

Hơn 3.000 diễn viên, người dân và nhân viên kỹ thuật, tình nguyện viên… thực hiện chương trình đã không màng mưa lớn, đội mưa sẵn sàng cho giờ biểu diễn "Xòe Thái - Tinh hoa miền di sản" trong mưa.

May mắn là trời tạnh mưa ngay khi chương trình chuẩn bị bắt đầu. Chỉ trong một khoảng thời gian ngắn diễn ra, chương trình đã khiến khán giả choáng ngợp, mãn nhãn trước một không gian nghệ thuật thấm đẫm chất sử thi về lịch sử, cội nguồn, văn hóa… của người Thái- chủ nhân của di sản thế giới.

Sân khấu "Xòe Thái- Tinh hoa miền di sản" được mở ra và câu chuyện sử thi của vở đại vũ kịch dân gian bắt đầu với kỹ thuật trình diễn 3D Mapping cùng giọng hát của Tùng Dương với ca khúc "Dấu chân của mẹ" (sáng tác Phạm Khánh Băng) kể về thuở mẹ Âu Cơ lên non dựng cơ đồ, mở đầu cho câu chuyện mang dấu ấn bề dày lịch sử của người Thái và văn hóa Thái.

Cả sân khấu và sân vận động được liên kết với nhau bằng biểu tượng của dòng Nậm Thia chảy vắt qua như vẽ nên một dải lụa mềm uốn lượn giữa sóng lúa vàng trên đại cảnh sân khấu, các diễn viên đều xuất phát từ phía "thượng nguồn" trên sân khấu và tỏa xuống trình diễn, giống như chính văn hóa sống luôn nương theo các dòng suối của người Thái và cũng như sự chảy trôi, tiếp biến của những câu chuyện về lịch sử người Thái qua chương trình.

Trong khung cảnh đó ẩn hiện là hình tượng quả bầu tiên, ruộng lúa bậc thang chín vàng, những cây hoa ban trắng, nón của người Thái hay chiếc khăn Piêu cùng mô hình nhà sàn, núi non trùng điệp… Bối cảnh ấy đủ hùng vĩ, đủ thấy một đại ngàn Tây Bắc thu nhỏ để kể một câu chuyện sử thi đầy cảm xúc, mà bắt đầu là chương "Thiên di - Dựng bản, lập mường", tái hiện cảnh 2 anh em Tạo Xuông & Tạo Ngần đã xuôi theo các dòng sông, con suối dựng bản, lập mường.

Hoạt cảnh tái hiện được diễn ra với những đoàn người dẫn theo trâu bò ngựa di cư và đặt chân tới Mường Lò, để từ đây người Thái Đen lại tiếp tục di chuyển đi các hướng để khai phá những vùng đất mới và tạo nên những cánh đồng rộng lớn của vùng Tây Bắc. Hàng trăm diễn viên mà dẫn đầu là các nghệ nhân, những già bản như nghệ nhân Lò Văn Biến, người đã khôi phục được 6 điệu Xòe cổ… đã giúp người xem hình dung được thuở khai sinh của dân tộc Thái ở Tây Bắc.

Trong chương 2 mang tên "Miền di sản", vở đại vũ kịch đã tái hiện sinh động văn hóa dân tộc Thái qua những hoạt cảnh: "Tắm suối"; "Hạn Khuống"; "Đám cưới - Tằng cẩu"; "Dệt thổ cẩm" để kể một câu chuyện về nét đẹp và sự tiếp nối văn hóa với các nghi lễ vòng đời của người Thái, cuốn người xem vào một miền di sản vô cùng đặc sắc và cũng đầy xúc động.

Có thể cảm nhận toàn bộ tinh hoa bao đời nay của người Thái đã được gói gọn trong mấy chục phút giữa âm nhạc và những điệu múa. Đặc biệt thể hiện trong lễ hội gội đầu với hàng trăm cô gái Thái xõa tóc bên dòng suối đã đi vào thơ ca, đắm say hồn bao thi sĩ…

Kết chương trình, ca sĩ Sèn Hoàng Mỹ Lam hát "Về Yên Bái vui điệu Xòe hoa" mở ra chương 3 "Tinh hoa Xòe Thái" sống động, rực rỡ và hân hoan. Những vòng Xòe quanh đống lửa lớn cho thấy tinh thần đại đoàn kết cộng đồng.

Điểm đặc biệt của các vòng Xòe năm nay, Tổng đạo diễn Lê Hải Yến và ê-kíp thực hiện đã nỗ lực để tạo nên những vòng Xòe mang biểu tượng các hoạt tiết văn hóa Thái, từ hoa văn thổ cẩm đến cánh hoa ban, và kết thúc bằng hình tượng Khau cút- là nét đặc trưng trong kiến trúc nhà sàn của người Thái.

Đó là ý nghĩa về cội nguồn dân tộc, về những giá trị tiếp nối và kế thừa, mà người Thái vẫn gìn giữ những tinh hoa và truyền đời qua các thế hệ. Tổng đạo diễn Lê Hải Yến chia sẻ, để có thể tạo nên vòng Xòe biểu tượng này, người dân tham gia Xòe đã phải tập luyện rất vất vả, nhưng bằng sự nỗ lực và tinh thần phấn chấn, họ đã làm rất tốt. Tinh thần này đã lan tỏa mạnh mẽ đến toàn bộ khán giả xem chương trình, nhất là khán giả có mặt ở sân vận động.

Chương trình vừa kết thúc, trận mưa rất lớn đột ngột đổ xuống nhưng trong tiếng nhạc Xòe quyến rũ, trong sự hân hoan của ngày hội, người dân đội mưa xuống sân vận động vây quanh đống lửa tiếp tục cùng nhau Xòe dưới mưa.

Theo Tổng đạo diễn Lê Hải Yến, thành công của chương trình cũng phải nhắc tới nhạc sĩ Mạnh Tiến, giám đốc âm nhạc của chương trình. Anh đã phối những bản nhạc dân ca, trường đoạn sử thi của người Thái bằng âm nhạc, nhạc cụ người Thái theo phong cách world music, vô cùng ấn tượng, hấp dẫn mà vẫn giữ nguyên vẹn hồn cốt của âm nhạc dân gian.

NSƯT Thanh Hằng cũng đã có những nghiên cứu sâu sắc, chi tiết qua sự tìm hiểu ở các nghệ nhân thời gian trước đó để biên đạo những màn trình diễn đặc sắc văn hóa Thái. Tất cả đã cùng tạo nên một tổng thể "đi đến tận cùng của văn hóa người Thái" mà Tổng đạo diễn Lê Hải Yến đã đặt ra.

 "Có lẽ chưa bao giờ chúng tôi trải qua nhiều cảm xúc như ngày hôm nay. Vui có, buồn có, lo lắng có, hồi hộp có. Thời tiết của Mường Lò vào những ngày này mưa khủng khiếp, khó khăn vô cùng trong quá trình tập luyện.

Nhiều ngày nay chúng tôi chỉ ngủ có 3 tiếng vì cứ hết mưa lại ra sân tập, hết mưa lại tiếp tục tập, rồi chưa kể mưa làm hỏng rất nhiều thiết bị vì làm toàn bộ trên sân vận động nên giấu nhiều đường kỹ thuật trên sân, phải xử lý vô cùng căng thẳng. Đến hôm nay, chúng tôi chỉ cầu xin được diễn một đêm trọn vẹn.

Rất may cuối cùng chương trình đã thành công dù chưa hoàn hảo nhất nhưng là tốt nhất trong điều kiện, và chúng tôi đã khắc phục đến phút cuối cùng. Tôi tin những gì tận hiến từ trái tim sẽ đều chạm đến khán giả và họ sẽ yêu văn hóa của người Thái qua tất cả những gì chúng tôi thể hiện", Tổng đạo diễn Lê Hải Yến xúc động nói.