Hoang dã Lễ A Da của người Tà Ôi trên dãy Trường Sơn

Theo phong tục của đồng bào dân tộc Tà Ôi ở huyện A Lưới (Thừa Thiên Huế), Lễ hội A Da hay còn gọi là lễ hội Tết cơm mới, đây là lễ hội lớn thứ hai sau lễ hội Ariêu Ping của đồng bào. Cuối tuần qua, Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Hà Nội) đã tái hiện chân thực nghi lễ này.

Tại nhà Rông chung của làng, già làng cùng các trưởng họ, khách mời, đại diện con cháu và các già làng trưởng họ tham dự lễ A Da.

Già làng sẽ quy định số lượng lễ vật cúng cho từng hộ gia đình. Mâm cúng thường có các lễ vật: Cơm lam nướng ống, chuột rừng nướng ống, cá suối nướng ống, gà, trứng gà, lợn, bánh a quát, rượu cần, rượu đoác…

Bánh a quát là một loại bánh rất đặc trưng của người Tà Ôi. Lễ A Da của người Tà Ôi thường diễn ra vào tháng 12 dương lịch hàng năm. Trước khi diễn ra lễ hội A Da, người Tà Ôi phải chuẩn bị trước đó một tháng.

Người dân tự tay giã gạo làm bánh a quát cúng tổ tiên. Đây là loại bánh được làm từ gạo nếp gói trong lá đót quấn tạo hình chóp nón 2 đầu. Bánh tương tự như bánh chưng bánh tét của người miền Bắc và miền Nam nhưng không có nhân đậu xanh và thịt.

Dân tộc Tà Ôi còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như: Pa Cô, Tà Uốt, KanTua, Pa Hy... cư tụ lâu đời trên dãy Trường Sơn. Họ làm rẫy, trồng lúa để sinh sống. Cách thức canh tác tương tự như ở các tộc Cơ Tu, Bru - Vân Kiều. Trong ảnh là hai thanh niên người dân tộc Tà Ôi đang cầm chiếc gậy súc sắc (một nhạc cụ truyền thống) trong lễ A Da.

Thầy cúng khấn: Ơ Giàng. Ở đây bày sẵn rượu thơm, thịt chín, bánh ngon, xin Giàng về nhận cho tấm lòng của dân bản.

Già làng sẽ là người đại diện cho các dòng họ trong bản tiến hành nghi lễ cúng Giàng và sau đó là phần hội, bà con ăn uống chúc tụng nhau, họ nhảy múa ca hát mừng mùa màng bội thu. Những súc sắc, tiếng trống chiêng hòa cùng những điệu nhảy vui tươi, những tiếng vỗ tay reo hò và những nụ cười rạng rỡ trên môi của đồng bào Tà Ôi.

Lễ A Da kết thúc cũng là lúc vang rộn tiếng súc sắc hào cùng nhịp điệu của người dân.

Chiếc gậy súc sắc này cho ra âm thanh liên tục, hoang dã. Từ xa vọng lại như tiếng của những bộ tộc sống biệt lập trong rừng sâu đang mở hội vậy.

Già làng, thầy cúng, người dân sau khi kết thúc phần nghi lễ thì đều tham gia vào bữa tiệc âm nhạc và nhảy vòng quanh ban thờ.