Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2023: Thơ bị văn xuôi "áp đảo"

Ngày 27/2, lễ trao Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2023 và Tổng kết đợt 1 cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi đã diễn ra tại Hà Nội. Sự kiện quy tụ đông đảo các cây viết thuộc nhiều thế hệ với loạt tác phẩm nổi bật trong năm qua thuộc thể loại Văn xuôi, Thơ, Lý luận phê bình và Văn học Thiếu nhi.

Trong số 6 tác phẩm đoạt Giải thưởng Văn học Việt Nam năm 2023 có 3 tác phẩm được trao Giải thưởng Văn xuôi gồm: Tiểu thuyết Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của nhà văn Nguyễn Một - Nhà Xuất bản Hội Nhà văn; tiểu thuyết Tuyệt không dấu vết của nhà văn Nguyễn Việt Hà - Nhà Xuất bản Trẻ; tập truyện ngắn Một mùa hè dưới bóng cây của nhà văn Nguyễn Tham Thiện Kế - Nhà Xuất bản Hội Nhà văn.

Giải thưởng Lý luận phê bình thuộc về tác phẩm Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do của hai tác giả Phùng Ngọc Kiên và Đoàn Ánh Dương - Nhà Xuất bản Hội Nhà văn.

Giải thưởng Văn học thiếu nhi trao cho tác phẩm Cá Linh đi học, truyện của nhà văn Lê Quang Trạng. Giải thưởng dành cho Tác giả trẻ năm nay trao cho tác giả Đức Anh với tiểu thuyết Nhân sinh kép sống hai cuộc đời.

Nhà văn Lê Thị Kim (TPHCM) và nhà văn Trần Thị Trường (Hà Nội) giành giải Nhà văn nữ ấn tượng.

Nhà thơ Nguyễn Phúc Lộc Thành là tác giả duy nhất giành giải thưởng ở hạng mục Thơ - Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2023. Đây là lần đầu tiên, tác phẩm Đồng sen tàn của nhà thơ Nguyễn Phúc Lộc Thành ở Giải thưởng Thơ đoạt 100% số phiếu bầu chọn từ vòng sơ khảo tới chung khảo.

Phát biểu tại lễ trao giải, nhà thơ Nguyễn Phúc Lộc Thành chia sẻ, anh vô cùng vinh dự trước thành tựu này: "Tôi hân hạnh xem đó là một sự động viên, đáp đền xứng đáng cho một quá trình lao động, sáng tạo bền bỉ, cho một con đường tìm tòi, khai khẩn, từ hoang sơ qua gập ghềnh, đến hanh thông của dòng lục bát mang phong vị riêng có của Nguyễn Phúc Lộc Thành".

Theo nhà thơ Nguyễn Phúc Lộc Thành, thơ không nhất thiết phải màng đến thế sự như văn xuôi. Thơ hay, tự thân đã thoát ra khỏi đời sống chính trị, nó bao trùm lên, vượt thoát ra khỏi mọi sự lệ thuộc. Thơ ở một cảnh giới cao hơn văn xuôi. Sứ mệnh của thơ là hướng đến cái đẹp.

"Những giá trị chân, thiện, mỹ của thi ca như thứ phù sa âm thầm đắp bồi thiên lương, góp phần cải hóa xã hội, tương tự việc tranh đấu trực diện với cái xấu, cái ác, với cường quyền… của văn xuôi, nhưng không chọn theo con đường búa lớn đao to", nhà thơ Nguyễn Phúc Lộc Thành chia sẻ.

Xúc động khi nhận được giải thưởng ở hạng mục Văn xuôi Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2023, nhà văn Nguyễn Một cho biết, các tác phẩm đoạt Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam hôm nay có thể chưa phải là những cuốn sách hay nhất của văn học Việt Nam trong năm 2023.

Bởi hầu hết sự lựa chọn nào cũng chỉ mang tính tương đối nhưng ông và những tác giả tin rằng, sự lựa chọn của các Hội đồng và Ban Chấp hành là nhận diện được tiếng nói của những trái tim, là ánh mắt nhân văn và "tâm trạng của đời sống" trong các tác phẩm.

"Nhận giải thưởng này, chúng tôi cảm thấy vô cùng tự hào nhưng cũng đầy trách nhiệm. Chúng tôi sẽ không ngừng nỗ lực, tiếp tục viết nên những câu chuyện đầy ý nghĩa chứa đựng tâm trạng của đời sống của thời đại chúng ta đang sống để làm cầu nối giữa con người với con người, làm cho thế giới trở nên gần gũi và yêu thương hơn.

Tôi tin rằng, qua mỗi trang sách, con người có thể hiểu nhau hơn, thông cảm và chia sẻ với nhau nhiều hơn", nhà văn Nguyễn Một nhấn mạnh.

Đánh giá chung hệ thống Giải thưởng Văn học năm 2023 và Giải thưởng Tác giả trẻ 2023, nhà văn Nguyễn Bình Phương - Phó Chủ tịch Hội Nhà Văn Việt Nam - cho rằng, số lượng tác phẩm tham dự xét giải thường niên về cơ bản vẫn giữ ổn định, có sự phân bố khá đều ở hai thể loại thơ và văn xuôi, lý luận phê bình giảm hơn một chút so với mọi năm.

Theo ông Phương, điểm nổi bật nhất của mùa giải năm nay là bản lĩnh người sáng tạo và bản lĩnh của hội đồng lựa chọn. Ông Nguyễn Bình Phương cũng khẳng định những tác phẩm được trao năm nay cho thấy quan điểm cởi mở, đầy can đảm của Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam. 

"Với thơ, trao cho Đồng sen tàn của Nguyễn Phúc Lộc Thành, trước hết là ghi nhận chất lượng của một tập thơ với nhiều những bài độc lạ đạt đến độ thần tình.

Bên cạnh đó cũng là tôn vinh thành tựu của một tác giả đang chạm tới độ chín trên mọi phương diện, cả nhân sinh quan lẫn kỹ thuật thể hiện. Sâu xa hơn nữa, trao cho Đồng sen tàn còn là sự ghi nhận bản lĩnh của một thi sĩ không nao núng trong sáng tạo trước những thách thức của thể loại truyền thống vốn đã có những đỉnh cao về thành tựu.

Hạng mục văn xuôi, việc trao cho cùng lúc 3 tác phẩm gồm 2 tiểu thuyết Tuyệt không dấu vết của Nguyễn Việt Hà, Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của Nguyễn Một và tập truyện ngắn Một mùa hè dưới bóng cây của Nguyễn Tham Thiện Kế, với 3 phong cách khác nhau, thậm chí 3 quan niệm nghệ thuật khác nhau, cho thấy tinh thần phóng khoáng của Ban Chấp hành trong nhìn nhận, chấp nhận mọi khuynh hướng, phong cách nghệ thuật", ông Phương nói.

Chia sẻ tại buổi lễ, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - khẳng định, các tác giả đoạt giải hôm nay đã mang đến cho đời sống văn chương một tinh thần, diện mạo và con đường mới.

Họ đều là những bản lĩnh, dám vượt qua những cái cũ kỹ, lối mòn, vượt qua những "bức tường" của quá khứ để tìm cho mình một lối đi riêng "chạm" vào trái tim bạn đọc. Với các thể loại khác nhau, các tác phẩm như đang tìm lại những giá trị bị lãng quên để chúng ta thêm trân trọng cuộc sống này.