Bộ Văn hóa báo cáo Chính phủ về việc treo biển di tích ở Phủ Dầy

Theo đó, công văn này xuất phát từ đơn thư ngày 18/11 của ông Trần Văn Cường và bà con thôn Vân Cát, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định về việc treo biển tên di tích "đâu chính, đâu phụ" thuộc quần thể Phủ Dầy.

Khu di tích Phủ Giầy (từ ngày 28/1/2021 đổi tên là Phủ Dầy) với 3 di tích chính: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh thờ bà chúa Liễu Hạnh. Trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, mở rộng quy mô, các di tích vẫn mang đậm dấu ấn nghệ thuật thời Lê - Nguyễn cùng với hệ thống di vật, cổ vật, đồ thờ tự có giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học, thẩm mỹ.

Khu di tích cũng hàm chứa nhiều giá trị di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu như lễ hội, nghi lễ chầu văn, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.

Căn cứ hồ sơ tại thời điểm xếp hạng năm 1975, các di tích được xác định thuộc Khu di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Giầy gồm Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh, trong khi đó "các di tích có liên quan" lại không được nêu cụ thể trong hồ sơ.

Bộ VH-TT&DL cho biết, thời gian qua, đại diện trực tiếp quản lý di tích và tỉnh Nam Định đã 4 lần có đơn đề nghị đổi tên di tích.

Năm 2019,  bà Trần Thị Huệ - thủ nhang Phủ Tiên Hương - đại diện trực tiếp quản lý di tích có đơn ngày 24/3 đề nghị nghiên cứu trả lại đúng tên gọi cho di tích theo cổ truyền là "Phủ Chính".

Tuy nhiên, vào thời điểm đó, căn cứ hồ sơ xếp hạng di tích năm 1975, cơ quan chức năng của Bộ VH-TT&DL xét thấy chưa đủ cơ sở khoa học và pháp lý để tham mưu lãnh đạo Bộ ban hành quyết định đổi tên di tích.

Trong năm 2020, UBND tỉnh Nam Định 3 lần liên tiếp gửi công văn đề nghị bổ sung hồ sơ khoa học và sửa đổi tên gọi di tích. Căn cứ đề nghị này của UBND tỉnh Nam Định và hồ sơ di tích kèm theo, Bộ VH-TT&DL đã thống nhất với đề nghị của UBND tỉnh Nam Định.

Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL đã ban hành Quyết định sửa đổi tên gọi thành "Di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu Liễu Hạnh. Theo đó, đổi tên "Phủ Giầy" thành "Phủ Dầy", "Lăng Liễu Hạnh" thành "Lăng Mẫu Liễu Hạnh" và bỏ "các di tích có liên quan".

Tháng 8/2021, bà Trần Thị Huệ - Thủ nhang Phủ Tiên Hương tiếp tục đề nghị được treo biển tên di tích là "Phủ Chính Tiên Hương". Tháng 10/2021, Bộ VH-TT&DL đã có Công văn gửi Sở VH-TT&DL Nam Định về việc treo biển tên di tích tại Phủ Dầy; hướng dẫn Sở chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp chính quyền địa phương giám sát việc treo biển tại vị trí phù hợp, đảm bảo trang trọng và đúng quy định. Trong trường hợp cần thiết, có ghi chú rõ ràng đối với tên gọi di tích.

Sở VH-TT&DL tỉnh Nam Định sau đó đã có Công văn đề nghị hướng dẫn việc treo biển tên tại di tích Phủ Dầy thống nhất với Quyết định xếp hạng di tích của Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL. Ngày 17/1/2022, Bộ VH-TT&DL có Công văn gửi UBND tỉnh khẳng định theo nội dung hồ sơ khoa học của di tích, "Phủ Tiên Hương" còn có tên gọi khác là "Phủ Chính" và "Phủ Chính Tiên Hương".

Công văn của Cục Di sản ban hành ngày 11/10/2021 hướng dẫn là đảm bảo đúng quy định của pháp luật, phù hợp với lịch sử và tính chất của di tích. Bộ VH-TT&DL đề nghị UBND tỉnh Nam Định chỉ đạo Sở VH-TT&DL phối hợp với UBND huyện Vụ Bản và tình hình thực tiễn quản lý di tích tại địa phương, hướng dẫn và tạo sự đồng thuận khi thực hiện việc treo biển di tích, phù hợp với quy định pháp luật.

Tại hội nghị ngày 29/3/2022 của UBND xã Kim Thái, 100% đại biểu dự họp thống nhất với đề nghị của Thủ nhang Phủ Tiên Hương về việc được lựa chọn và treo biển tên di tích là "Phủ Chính", yêu cầu di tích cam kết thực hiện việc treo biển tên như đã lựa chọn tại vị trí phù hợp, đảm bảo trang trọng, đúng quy định.

Bộ VH-TT&DL khẳng định, tên gọi Di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy (Gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu Liễu Hạnh), xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định đã thể hiện được loại hình, giá trị tiêu biểu của di tích là kiến trúc nghệ thuật, các di tích thành phần chỉ còn 3 di tích được xác định, không còn "các di tích có liên quan", khắc phục được các bất cập của tên di tích, thể hiện đúng nội hàm các di tích tạo nên giá trị kiến trúc nghệ thuật của khu di tích.

3 điểm di tích đều có tên gọi chính thức và tên gọi khác (Phủ Tiên Hương còn có tên gọi khác là Phủ Chính và Phủ Chính Tiên Hương, Phủ Vân Cát gọi là Phủ Vân, Lăng Liễu Hạnh còn gọi là Lăng Mẫu, Lăng Mẫu Liễu Hạnh, Lăng Thánh Mẫu Liễu Hạnh).

Cũng theo công văn trong thời gian tới, Bộ VH-TT&DL sẽ chỉ đạo Thanh tra Bộ phối hợp Cục Di sản văn hóa kiểm tra, giám sát việc chấp hành các quy định của pháp luật trong việc bảo vệ quản lý di tích quần thể kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy, tập trung vào các nội dung: Công tác quản lý di tích; công tác tu bổ di tích; treo biển tên di tích theo nội dung hồ sơ khoa học di tích; kiểm tra công tác thực hành tín ngưỡng tại di tích.