5 bộ môn ca nhạc cổ truyền cùng hiện diện trong đêm thơ Nguyễn Duy

Thơ và ca nhạc truyền thống là những giá trị văn hoá bản sắc gốc của mỗi dân tộc. Người ta nói tiếng lòng bằng ngôn ngữ của thơ và diễn tả nỗi lòng bằng thanh âm của nhạc.

Thơ và nhạc luôn song hành trong lịch sử văn hoá Á Đông từ xa xưa. Ở Việt Nam, có thể kể từ thơ Nguyễn Du với Lẩy Kiều, Ngâm Kiều. Thơ Nguyễn Công Trứ đóng góp lớn cho thể hát nói của Ca Trù. Thơ Nguyễn Khuyến, Tản Đà, Á Nam Trần Tuấn Khải trong hát Xẩm, hát Ả Đào. Thơ Ưng Bình Thúc Giạ Thị trong Ca Huế…

Tối 22/10, tại TP HCM đã diễn ra chương trình “Tiếng thơ - Cõi nhạc”. Đây là đêm giao lưu nghệ thuật, hội ngộ tự nhiên giữa ca nhạc truyền thống và thơ đương đại, được thành tựu từ cuộc chơi thơ ngẫu hứng của nhóm Đông Kinh Cổ Nhạc.

Thi phẩm duy nhất của một tác giả đương đại, nhà thơ Nguyễn Duy, được diễn tấu trong thanh âm và điệu thức của năm bộ môn ca nhạc cổ truyền Việt Nam (Tuồng, chèo, ca trù, chầu văn, hát xẩm) và chính nhà thơ cũng hiện diện để đồng tấu với các bạn nhạc của mình.

Chương trình được bắt đầu bằng những câu ca tiếng nhạc của Đình Làng Việt khi xưa qua phần trình diễn của NSƯT Văn Chính, NSƯT Vũ Ngọc, NSND Thanh Hoài (thầy nghề trong nghệ thuật hát chèo, ngâm thơ cổ, NSƯT Thanh Bình (nguyên giảng viên trường Đại học Sân khấu-Điện ảnh Việt Nam, là nghệ sĩ dòng ca nhạc dân tộc chính tông, cháu nội của NSND hát Chèo Cả Tam; là học trò đích truyền về ca trù, hát khuôn của nghệ nhân Phó Thị Kim Đức).

Tiếp nối là phần trình diễn thơ Xẩm Ngọng (biên soạn và trình bày NSND Xuân Hoạch - thầy nghề trong nghệ thuật hát chèo, ngâm thơ cổ, ông từng góp sức đáng kể vào việc phục dựng các bộ môn ca nhạc cổ như ca trù, hát xẩm).

Hát chèo là kịch hát truyền thống của nông dân Bắc bộ có bề dày lịch sử nhiều thế kỷ. Ca nhạc của chèo là một kho tàng giai điệu và âm sắc Việt cổ rất phong phú. Qua phần trình bày NSND Thanh Hoài, bài thơ Thật thà được thể hiện qua làn điệu chèo trở nên gần gũi với người xem.

Ca trù là lối hát cổ điển Việt Nam trong những khung tiết tấu độc đáo và những điệu thức nhạc tinh tế, nghệ thuật này đã được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa Phi Vật Thể của nhân loại. Tinh hoa ca trù được thể hiện qua tiết mục Thơ tặng người xa xứ bởi NSƯT Thanh Bình.

Điểm nhấn của chương trình là màn kết hợp của nhà thơ Nguyễn Duy khi đọc một bài thơ của chính mình. NSND Minh Gái (thuộc lớp hàng đầu trong làng Tuồng hiện nay) hát và diễn với một trích đoạn tác phẩm này thông qua hát tuồng. Với phong cách diễn xuất có tính ước lệ cao, với âm nhạc tối giản và có tính tượng trưng, nghệ thuật tuồng cô đậm chất bi hùng của sử thi.

Hệ thống âm giai ngũ cung là điệu thức chủ của cổ nhạc Việt Nam, mà mỗi loại hình ca nhạc truyền thống đều lấy làm gốc căn bản, âm giai này được thể hiện một cách trọn vẹn nhất trong Cò lả, một lối hát cổ của dân ca Bắc bộ. Bài thơ Lời ru con cò biển đã kết thúc chương trình qua phần thể hiện của Thanh Bình, Xuân Hoạch cùng đồng ca tập thể.

Hát chầu văn là một thể nhạc lễ của tín ngưỡng Tứ Phủ Công Đồng, một tín ngưỡng Việt có nguồn gốc từ rất xa xưa, rất phong phú về kho tàng giai điệu âm nhạc và vũ điệu. Hát chầu văn Việt Nam đang được đưa trình hồ sơ văn hóa phi vật thể của nhân loại tại UNESCO. Bài thơ Tôi và em và thánh thần được Thanh Hoài, Thanh Bình, Minh Gái, Hải Đăng thể hiện qua hát chầu văn đã khép lại một đêm diễn xúc động.

Một số hình ảnh của buổi diễn tấu độc đáo

Phương Nhung