Vì sao Nga siết gọng kìm, tung quân giành pháo đài chiến lược Donbass?

Giới quan sát chiến sự tuần này nhận định, thị trấn Vuhledar (Ugledar), khu vực đóng vai trò then chốt trong hệ thống phòng thủ của Ukraine ở phía đông nam của tỉnh Donetsk, đang bị đe dọa bao vây và bị "phá hủy hoàn toàn".

Nằm cách Pokrovsk, nút giao chiến lược ở vùng Donbass miền Đông Ukraine, 50 km về phía nam, Vuhledar thường được gọi là "pháo đài". Thị trấn này hiện là tâm điểm trong chiến dịch tấn công kéo dài nhiều tháng của Nga.

Việc mất Vuhledar sẽ gây ra mối đe dọa cho sườn phía nam của Pokrovsk, một thành phố khác mà Ukraine đang phải vật lộn để giữ vững trong bối cảnh Nga liên tục tấn công.

Trong những ngày gần đây, quân đội Nga dường như đã tăng cường đáng kể các cuộc tấn công gần Vuhledar. Thông tin từ các blogger quân sự và các quan sát viên nguồn mở cho thấy lực lượng Ukraine đang có nguy cơ bị Nga bao vây.

"Các đơn vị Nga đã tiến vào Vuhledar, cuộc tấn công vào thị trấn đã bắt đầu", blogger quân sự thân Nga gốc Ukraine Yuri Podolyaka cho biết trong một bài đăng trên Telegram vào ngày 23/9.

Trong bản cập nhật ngày 24/9, trang phân tích DeepState cho biết lực lượng Nga đang "san phẳng thị trấn" bằng pháo binh và bom dẫn đường. Một video kèm theo bài đăng đã ghi lại nhiều vụ nổ được cho là xảy ra ở khu vực này.

Bản đồ mới nhất từ DeepState cho thấy lực lượng Nga tấn công trực tiếp vào Vuhledar cũng như cả hai bên sườn của thị trấn.

Bộ Tổng tham mưu Ukraine, trong bản cập nhật sáng ngày 24/9, cho biết đã có "8 nỗ lực chiếm giữ các vị trí của Ukraine" trong khu vực, nhưng không cung cấp thêm thông tin chi tiết.

"Tôi sẽ ngạc nhiên nếu cuộc chiến kéo dài lâu hơn nữa. Tôi nghĩ chúng ta đang chứng kiến ngày tận thế của Vuhledar", Emil Kastehelmi, một nhà phân tích tại Black Bird Group tại Phần Lan, nói với trang tin Kyiv Independent.

Vì sao pháo đài Vuhledar quan trọng?

Theo số liệu thống kê của chính phủ Ukraine, Vuhledar là nơi sinh sống của 14.000 người trước khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine hồi năm 2022. Đến tháng 2/2024, khoảng 100 người vẫn còn ở lại Vuhledar, chủ yếu là những người về hưu sống trong tầng hầm. Thành phố này hiện đã bị bỏ hoang và bị phá hủy.

Mặc dù vậy, việc mất Vuhledar sẽ là một đòn giáng nghiêm trọng vào tinh thần của người Ukraine.

"Nhiều khả năng việc mất thị trấn này có thể đe dọa đến an ninh của toàn bộ khu vực phía tây nam của tỉnh Donetsk, nơi chưa bị kiểm soát", Federico Borsari, một thành viên của Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA), nhận định.

Vuhledar nằm ở phía bắc của nút giao quan trọng nối đường O-0532 về phía Vodiane và Kostiantynivka, một con đường nhỏ về phía Kurakhove và đường cao tốc T-0509 bị kiểm soát một phần về phía Velyka Novosilka.

"Do đó, đây là một điểm hậu cần quan trọng đối với các lực lượng Ukraine bảo vệ sườn phía nam của Kurakhove", chuyên gia Borsari cho biết.

Theo chuyên gia, với sự tiến công đáng kể của Nga từ phía đông về hướng Pokrovsk trong những tuần gần đây, các lực lượng Ukraine cần tránh cuộc tiến công tương tự từ phía nam để tránh nguy cơ bị bao vây.

Vuhledar cũng là thành trì kiên cố cuối cùng trước làng Velyka Novosilka và toàn bộ phần phía nam của tỉnh Donetsk do Ukraine kiểm soát. Đoạn đường cao tốc T-0509 bị kiểm soát, đi qua phía nam Vuhledar, đóng vai trò rất quan trọng đối với các lực lượng Nga đang cố gắng tiến về phía tây.

Theo Dmytro Zhmaylo, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, Nga từ lâu đã tuyên bố rằng mục tiêu của họ là kiểm soát tỉnh Donetsk của Ukraine và Vuhledar là một trong những thị trấn từ lâu đã cản trở mục tiêu này của Nga.

Yuri Butusov, phóng viên quân sự Ukraine, cho rằng Vuhledar có "tầm quan trọng then chốt" đối với Nga.

"Đó là một điểm liên lạc quan trọng chiến lược ở phía nam Donbass, là biên giới để triển khai cuộc tấn công của Ukraine vào hành lang Crimea trong tương lai", ông Butusov nhận định.

"Việc kiểm soát Vuhledar sẽ cải thiện đáng kể vị trí chiến lược của quân đội Nga ở Donbass, đồng thời cho phép tăng cường khả năng phòng thủ", ông Butusov nói, đồng thời cho biết mục tiêu của Nga là kiểm soát toàn bộ khu vực Donbass (gồm Donetsk và Lugansk) hoặc đẩy quân đội Ukraine ra xa hành lang Crimea.

Tổn thất của Nga và trận chiến giành Vuhledar

Vuhledar và các vùng xung quanh được đô thị hóa mạnh mẽ và nằm trên vùng đất cao hơn, khiến cho lãnh thổ này trở thành một thách thức để kiểm soát.

Nga đã phải chịu tổn thất lớn trong nỗ lực kiểm soát Vuhledar kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự ở Ukraine. Hàng trăm binh lính thuộc Lữ đoàn bộ binh hải quân cận vệ số 155 của Nga, một đơn vị bộ binh hải quân tinh nhuệ, được cho là đã thiệt mạng trong nỗ lực kiểm soát thị trấn vào tháng 1 và tháng 2/2023, theo Kyiv Independent.

Quân đội Ukraine cho biết hầu như tất cả binh lính Nga trong lữ đoàn gồm 5.000 người đều đã thiệt mạng, bị thương hoặc bị bắt.

Khi các trận chiến tiếp tục diễn ra vào tháng 3, New York Times đưa tin lực lượng Ukraine đã phá hủy ít nhất 130 xe tăng và xe bọc thép chở quân gần Vuhledar. Các quan chức Ukraine cho biết đây là "trận chiến xe tăng lớn nhất trong cuộc xung đột cho đến nay và là một thất bại đau đớn đối với Nga".

Vào tháng 6 năm nay, quân đội Nga đã cố gắng mở một cuộc tấn công vào Vuhledar không chỉ bằng xe tăng và xe chiến đấu bộ binh mà còn bằng xe địa hình, dường như để cơ động nhanh trên địa hình khó khăn. Lữ đoàn cơ giới số 72 của Ukraine đã đáp trả cuộc tấn công và tuyên bố phá hủy 16 xe tăng, 34 xe chiến đấu và 19 xe máy của Nga.

Tuy nhiên, vào đầu tháng 9, quân đội Nga đã có một số bước tiến ở khu vực cách không xa Vuhledar.

Quân đội Nga đã giành được lợi thế gần các khu định cư Hirnyk và Ukrainsk, tiến đến Kurakhove từ phía bắc và giành được làng Prechystivka, cách Vuhledar 12km về phía tây nam.

Bộ Quốc phòng Nga ngày 10/9 tuyên bố lực lượng Nga đã kiểm soát làng Vodiane, cách Vuhledar chỉ 6km về phía đông bắc. Khi Nga tiếp tục tiến quân trong những ngày tiếp theo, các blogger quân sự thân Nga cho biết quân đội Nga đã giành được một mỏ ở phía tây Vodiane.

Theo chuyên gia Kastehelmi, các chỉ huy Nga dường như đã rút kinh nghiệm từ những nỗ lực tấn công trực tiếp Vuhledar không thành công trước đây. Thay vì các cuộc tấn công cơ giới trực tiếp, quân đội Nga đang tấn công từ hai bên sườn, đây là "logic quân sự cơ bản".

Vấn đề nghiêm trọng nhất là liệu hai bên sườn của Ukraine có thể trụ vững hay không.

"Hiện tại, quân Nga chỉ cách tuyến đường tiếp tế chính chưa đầy 5km, do đó, khoảng cách giữa các mũi nhọn của quân Nga chỉ còn chưa đầy 10km. Sẽ không có vấn đề gì lớn nếu quân Nga chiếm được một vài tòa nhà cao tầng, nhưng nếu họ có thể tạo thành một vòng vây nghiêm túc từ hai bên sườn, thì đó là một vấn đề thực sự", chuyên gia Kastehelmi nói thêm.