Thủ tướng Nhật Bản thăm Mỹ, tìm cam kết từ Tổng thống Trump

Khi Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba chuẩn bị lên đường tới Washington, Mỹ trong chuyến thăm kéo dài 3 ngày, mọi sự chú ý đều dồn vào việc liệu nhà lãnh đạo đương nhiệm của Nhật Bản có thể tái lập mối quan hệ cá nhân với Tổng thống Mỹ Donald Trump như cách cố Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo từng làm hay không.

Vào ngày 7/2, khi cùng ký tuyên bố chung tại Washington sau cuộc hội đàm, Nhật Bản sẽ tìm kiếm những cam kết quen thuộc từ ông Trump như: Mỹ sẽ bảo vệ Nhật Bản, bao gồm cả trong trường hợp xảy ra xung đột với Trung Quốc về quần đảo Senkaku đang bị tranh chấp, duy trì cam kết đối với sự ổn định ở eo biển Đài Loan và tiếp tục ủng hộ lập trường trong việc phản đối chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Triều Tiên.

Mặc dù đến nay, ông Trump chủ yếu nhắm vào Mexico, Canada và Trung Quốc khi đe dọa áp thuế, Thủ tướng Ishiba hiểu rõ rằng Nhật Bản cũng có nguy cơ bị cuốn vào một cuộc chiến thương mại, với thặng dư thương mại 56 tỷ USD với Mỹ.

"Chúng tôi có nhiều vấn đề cần thảo luận… Tôi hy vọng sẽ xác định được các ưu tiên và đạt kết quả trong khoảng thời gian hạn chế mà chúng ta có", ông Ishiba nói với các nghị sĩ trong tuần này.

Để đổi lấy việc đưa ra các cam kết an ninh, ông Trump sẽ mong đợi hành động đáp lại từ ông Ishiba, một chính trị gia thận trọng, không quen với việc mặc cả cùng nhà lãnh đạo của nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, ông Ishiba sẽ không đến Washington tay không. Giống như những người tiền nhiệm gần đây, ông Ishiba muốn tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào năm 2027, một cam kết gần như chắc chắn đồng nghĩa với việc mua sắm trang thiết bị quân sự sản xuất tại Mỹ.

Ông Ishiba sẽ nhắc ông Trump rằng Nhật Bản đã dẫn đầu về đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Mỹ trong suốt 5 năm qua và làm nổi bật thành tích của các công ty Nhật Bản trong việc tạo ra việc làm cho người dân Mỹ. Ông cũng có thể trình bày kế hoạch về các khoản đầu tư mới của Nhật Bản, bao gồm một dự án đường ống khí đốt trị giá 44 tỷ USD tại Alaska.

Việc ông Ishiba trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài thứ hai, sau Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, gặp ông Trump "nói lên điều gì đó về sức nặng chiến lược của Nhật Bản", ông Nicholas Szechenyi, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, nhận định.

"Chính sách đối ngoại của Nhật Bản luôn là "Nước Mỹ trên hết". Nếu ông Ishiba có thể truyền đạt thông điệp đó một cách rõ ràng, ông sẽ xây dựng được nền tảng vững chắc cho quan hệ liên minh bền chặt", ông Szechenyi nói.

Ông Ishiba cũng đang chịu áp lực về cách sẽ đề cập đến quyết định của ông Trump liên quan tới việc rút Mỹ khỏi Tổ chức Y tế Thế giới và Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, cũng như các mức thuế mà chính quyền Trump đã tạm ngừng áp dụng đối với Canada và Mexico.

Trước đó, vào cuối năm 2016, khi Tổng thống Donald Trump còn chưa kịp ổn định vị trí trong Phòng Bầu dục, ông đã có cuộc gặp đầu tiên với một lãnh đạo nước ngoài. Khi đó, cố Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã đến Tháp Trump vào tháng 11, mang theo một cây gậy golf mạ vàng làm quà tặng và quyết tâm khởi đầu mối quan hệ Nhật - Mỹ dưới thời ông Trump theo cách thuận lợi nhất.

Thành công hay thất bại của chiến lược ngoại giao khéo léo của ông Abe có thể kéo theo những tác động. Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump từng gợi ý khả năng rút quân Mỹ khỏi Nhật Bản nếu Tokyo không sẵn sàng đóng góp tài chính nhiều hơn cho liên minh thời hậu chiến giữa hai nước.

Tuy nhiên, chiến lược này đã phát huy hiệu quả. Trong chuyến công du châu Á đến 5 quốc gia vào cuối năm 2017, ông Trump và ông Abe - người bị ám sát vào năm 2022 - đã củng cố quan hệ qua một trận golf, môn thể thao mà nhà lãnh đạo Nhật Bản dường như trở nên yêu thích, cùng với những chiếc bánh hamburger hảo hạng.

Trong suốt thời gian còn lại của nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, ông Abe đã ủng hộ chính quyền Mỹ với sự nhiệt thành hiếm thấy ở nhiều vị lãnh đạo cùng thời. Quân đội Mỹ vẫn duy trì hiện diện tại Nhật Bản, và hiệp ước an ninh song phương - nền tảng trong chính sách đối ngoại của Tokyo thời hậu chiến - vẫn vững vàng mà không bị tổn hại.