Tại Ukraine, sắc Cam đã chuyển màu

Thủ lĩnh đối lập Yanukovych và nữ Thủ tướng Tymoshenko, ai sẽ là tổng thống?

Vòng bầu 1: Cam hết sức nóng

Ngày 17/1, Ukraine tổ chức bầu cử tổng thống, lần đầu tiên kể từ "Cách mạng Cam 2004" từng đưa chính khách thân phương Tây Viktor Yushchenko lên nắm quyền.

Mục đích của cuộc "Cách mạng Cam" là tách Ukraine khỏi quỹ đạo của Nga và hướng nước này đi theo phương Tây. Và Tổng thống Yushchenko đã từ bỏ chính sách đối ngoại đa phương của người tiền nhiệm Leonid Kuchma.

Nhưng kết quả bầu cử cho thấy đa số cử tri đã thất vọng với Yuschenko - nhân vật được phương Tây kỳ vọng sẽ đưa được Ukraine gia nhập NATO, EU và dần thoát khỏi quỹ đạo ảnh hưởng của Mátxcơva.

Không ít người từng hy vọng rằng sẽ tạo "một bước ngoặt quan trọng" trong đời sống kinh tế-chính trị-xã hội ở Ukraine. Nhưng sau 5 năm, Ukraine vẫn chưa được gia nhập EU và NATO, kinh tế vẫn suy yếu và thậm chí còn bị tụt hậu. Sau 5 năm, hệ thống quyền lực và thể chế chính trị tại Ukraine cũng vẫn không có gì thay đổi. Tầng lớp chính trị gia thiếu năng lực và sự kém hiệu quả của hệ thống chính trị chính là điều khiến màu Cam thiếu sức nóng.

Tỷ lệ ủng hộ của dân chúng với vị tổng thống này giảm xuống mức thấp chưa từng có. Trong những tháng cuối năm 2009, nếu Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) không đồng ý bơm 1 tỷ USD cho Ukraine và tập đoàn dầu khí Gazprom của Nga không ra tay cứu công ty Naftogaz của Ukraine, quốc gia này hầu như chắc chắn đã bị phá sản.

Kết quả là thủ lĩnh cuộc Cách mạng Cam Victor Yushchenko chỉ giành được số phiếu rất ít ỏi hơn 5% ủng hộ và kết quả này phù hợp với các cuộc thăm dò dư luận trước bầu cử và dự đoán của hầu hết các nhà phân tích. Kết quả này cho thấy chính sách đối nội và đối ngoại của ông Yushchenko đã thất bại và rõ ràng là cuộc Cách mạng Cam đang phải đối mặt với những thách thức ngày càng tăng.

Vòng bầu hai: Màu xanh sẽ thay thế?

Vòng hai là cuộc đua giữa thủ lĩnh đối lập Yanukovych - kẻ thù của cuộc Cách mạng Cam, và nữ Thủ tướng Yulia Tymoshenko - người ủng hộ màu Cam nhưng giờ đây được cho là thân thiện với Mátxcơva, được dự báo là sít sao và gay cấn.

Có thể nói dưới thời của ông Yushchenko, quan hệ Ukraine-Nga đã giảm xuống mức thấp chưa từng thấy. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định cho dù ông Yanukovich hay bà Tymoshenko thắng cử, thì quan hệ giữa Ukraine và Nga cũng sẽ được cải thiện – có nghĩa là màu cam đã chuyển sang màu xanh của các ứng cử viên tổng thống thân Mátxcơva.

Ông Yanukovich tìm kiếm những chính sách đối ngoại cân bằng "cùng có lợi và thân thiện", trong khi bà Tymoshenko nhắm tới hợp tác kinh tế với Nga và các nước thành viên khác trong Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (SNG) và kêu gọi tiến hành trưng cầu dân ý về việc Ukraine tham gia Tổ chức Hiệp ước an ninh tập thể. Sự hợp tác giữa Nga và nội các của bà Tymoshenko đã được cải thiện đáng kể trong năm qua.

Các phương tiện truyền thông Ukraine cũng cho rằng vì lợi ích quốc gia, tân lãnh đạo của Ukraine sẽ thay đổi hoàn toàn chính sách đối ngoại thiên về phương Tây của tổng thống sắp mãn nhiệm. Về phía mình, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev cũng tỏ thiện ý khi tuyên bố Nga sẽ chấm dứt đóng băng quan hệ với Ukraine và cử đại sứ đến nước láng giềng này. Động thái này chứng tỏ Mátxcơva đã sẵn sàng hợp tác với bất kỳ ứng cử viên nào giành phần thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Ukraine vòng hai.

Cơ hội và những thách thức với Ukraine

Cuộc bầu cử ở Ukraine không chỉ là cuộc chạy đua giành chức tổng thống mà còn là cuộc đua tranh quyền kiểm soát chính phủ và quốc hội và sẽ dẫn đến những thay đổi mạnh mẽ trong chính sách đối nội và đối ngoại của nước này. Là nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ với 46 triệu dân nằm giữa châu Âu và Nga, kết quả bầu cử đặc biệt sẽ định hình cách thức Ukraine xử lý các mối quan hệ với các nước láng giềng có thế lực. Cuộc bầu cử cũng giúp giải ngân khoản tiền vay bị Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) phong tỏa.

Kinh tế Ukraine suy giảm mạnh trong thời gian qua: Trong năm 2009, tổng sản phẩm nội địa của Ukraine đã tụt giảm 15%, đồng tiền Ukraine mất giá 60%. Tại Châu Âu, không một quốc gia nào lại suy thoái dữ dội như Ukraine.

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giảm một nửa (tương đương với 9,7 tỷ USD) so với năm 2008. Tình hình ở Ukraine nghiêm trọng đến mức IMF phải ra tay với khoản tín dụng 16,4 tỷ USD hồi tháng 11/2008, nhưng mới giải ngân 10,6 tỷ USD. Một khoảng tín dụng lớn khác đang được Kiev chờ đợi, nhưng kèm theo điều kiện Ukraine phải cải tổ.

Vị tổng thống tương lai của Ukraine sẽ buộc phải đề xuất nhiều biện pháp thắt lưng buộc bụng và gây bất mãn trong dân chúng khi giải quyết vấn đề kinh tế. Như vậy, tổng thống tương lai của Ukraine đứng trước những thách thức vô cùng lớn nếu muốn tranh thủ lại sự tin cậy của các định chế quốc tế và của các nhà đầu tư.

Đến ngày 17/2 sẽ có kết quả bầu cử chính thức, nhưng từ bây giờ, hai ứng cử viên chắc hẳn đã hình dung được những thách thức này.