Mánh khóe trốn nhập ngũ của một số đàn ông Ukraine

Tại chốt kiểm soát cuối cùng trên đường rời Ukraine vào tháng 4, một người đàn ông 39 tuổi đến từ Odessa nộp giấy tờ cho lính gác. Tờ giấy nói anh bị chấn thương cột sống nghiêm trọng, thuộc diện được miễn cả nghĩa vụ quân sự và lệnh cấm nam giới trưởng thành rời đất nước.

"Một trong những người lính hỏi: "Bệnh viện thích cái chẩn đoán này quá nhỉ?", người đàn ông kể. "Tôi có thể thấy là họ biết rõ mọi chuyện và đây không phải lần đầu tiên. Nhưng họ cũng không thể làm gì được nên đã vẫy cho tôi qua".

Người đàn ông giấu tên thừa nhận đã đút lót 5.000 USD để tránh nguy cơ bị gọi nhập ngũ và đưa ra tiền tuyến trong cuộc xung đột với Nga.

"Tôi biết không đời nào mình có thể ngồi trong chiến hào nên đã đem hết vốn liếng tới gặp một "người dàn xếp"", người đàn ông kể. "Tôi trả tiền mặt, rồi họ đưa tôi đến bệnh viện chụp cộng hưởng từ cột sống. Bệnh viện sau đó đưa tôi giấy tờ nói tôi bị khuyết tật cột sống nghiêm trọng".

Bằng cách đó, người đàn ông đã có thể xin giấy tờ rời khỏi Ukraine. "Tôi có cảm giác là người ở mọi khâu đều biết chuyện và được nhận phần trăm", người đàn ông nói.

Toàn bộ quá trình làm thủ tục ấy mất 2 tuần. Sau khi rời Ukraine, người đàn ông trên hiện sống ở những quốc gia khác tại châu Âu.

Bài toán khó tuyển quân

Số đàn ông rời Ukraine trái phép kể từ khi Nga phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" vào tháng 2/2022 được cho là lên tới hàng chục nghìn người. Nhiều người trong số đó đã dùng cách đút lót.

Hôm 11/8, với lý do tham nhũng tràn lan trong bộ máy, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã sa thải toàn bộ quan chức phụ trách công tác tuyển quân khu vực tại Ukraine.

"Hệ thống này nên được điều hành bởi những người hiểu rõ chiến tranh là gì và tại sao thái độ vô liêm sỉ cùng hành vi hối lộ trong lúc này là phản quốc", ông nói trong bài phát biểu qua video.

Odessa đã nổi lên như điểm nóng của nạn trốn quân dịch. Một quan chức tuyển quân ở đây đã bị bắt sau khi bị phát hiện có 5 triệu USD tiền tiết kiệm cùng khối tài sản kếch xù ở Tây Ban Nha.

Nhưng khắp Ukraine, người dân kháo nhau việc các quan chức tham nhũng sẵn sàng nhận hối lộ từ những người muốn đút lót để thoát quân dịch. Hiện có hơn 100 vụ án hình sự mà bị can là quan chức tuyển quân.

Bê bối trên cũng hé lộ câu chuyện có thể sẽ còn gây rắc rối hơn cho Ukraine khi đất nước này tiến gần đến mốc 18 tháng từ khi chiến sự bắt đầu.

Những tuần đầu tiên của cuộc xung đột, hàng trăm nghìn người dân thường Ukraine đã tình nguyện ra trận trong sự bùng nổ của lòng yêu nước. Họ đã giúp kháng cự đợt tiến công ban đầu.

Nhưng sau hơn một năm, nhiều người trong số tân binh đó đã chết, bị thương hoặc kiệt sức, trong khi quân đội Ukraine cần bổ sung thêm lực lượng. Lúc này, hầu hết người muốn chiến đấu đều đã đăng ký nên quân đội phải tuyển mộ từ những người không sẵn sàng.

Người có từ 3 con trở lên, người khuyết tật hoặc người làm công việc có tính chất quan trọng chiến lược sẽ được miễn nhập ngũ. Những người khác được yêu cầu nhập ngũ nếu được gọi tên.

Các nhóm sĩ quan huy động quân thường đổ ra đường phố và đôi khi đến từng nhà để phát thông báo. Video trên mạng xã hội quay lại cảnh sĩ quan đẩy những người đàn ông vào xe tải để đưa họ tới văn phòng nhập ngũ.

Lập nhóm báo cán bộ đi bắt lính

Một số đàn ông Ukraine nói họ không vui gì khi nhận giấy gọi, nhưng sẽ chấp nhận nó như một phần của cuộc sống. Nhưng những người khác lại cố gắng tới tuyệt vọng để tránh né, và không phải ai cũng có đủ 5.000 USD tiền hối lộ.

Ở Odessa, giống như ở hầu hết thành phố khác của Ukraine, người dân tạo ra nhóm trò chuyện trên mạng Telegram để báo vị trí của các cán bộ tuyển quân, vốn thường được gọi là "quả ô liu" do màu đồng phục. Nhóm này có hơn 30.000 thành viên.

Cứ sau vài phút, một thông báo mới lại xuất hiện: "Số 37 phố Pishonivska. Ô liu đã đến". "Có một chuyến xe chở ô liu ngoài chợ; 6 quả ô liu đi loanh quanh bên trong phát giấy tờ."

Những người khác đơn giản là sẽ ngồi nhà. Một chủ nhà máy ở miền đông Ukraine cho biết rủi ro bị cán bộ tuyển quân chộp được trên đường đi làm buổi sáng khiến một số công nhân sợ hãi tới mức không dám đi làm.

"Tôi từng gặp người đàn ông kể rằng anh ta bị bắt gặp trên đường. Chỉ sau một tuần, đơn vị của anh ta phải tấn công một ngôi làng gần Bakhmut. Anh ta nói, cái gì vậy, tôi vừa cầm khẩu súng trường lần đầu mà một tuần sau tôi đã đi tấn công ngôi làng này", người chủ nhà máy kể.

Người đàn ông nọ cuối cùng trúng 2 phát đạn, 1 vào tay, 1 vào lưng.

Sau khi nhập ngũ, tân binh được huấn luyện vài tuần rồi sẽ ra mặt trận. Nhiều người được điều đến Anh để tham gia các khóa học ngắn hạn về cách tác chiến cơ bản ở tiền tuyến.

Tại Lviv, một người đàn ông sau khi nhận giấy gọi nhập ngũ đã được gửi đến Anh để huấn luyện. Anh sau đó được cử ra tiền tuyến và bị thương. Toàn bộ quá trình diễn ra trong khoảng 2 tháng.

Chính nguy cơ ấy khiến nhiều người miễn cưỡng đáp lại các lời kêu gọi nhập ngũ. Một số người nhận được những tờ giấy gọi đầu tiên thường tự nhốt mình trong nhà để tránh bị lôi đến phòng tuyển quân.

Một cô gái kể lại với Guardian cảnh tượng ở Kiev hồi đầu hè này tại một hộp đêm ở thủ đô.

Vài phút sau 22 giờ, thời điểm quán bar và câu lạc bộ phải đóng cửa trong thời chiến, hộp đêm này bị một nhóm mặc quân phục có vũ trang đột kích. Sau khi yêu cầu phụ nữ rời đi, những người này trao giấy báo nhập ngũ cho tất cả đàn ông có mặt.

"Chồng tôi làm công việc quan trọng cho công ty nên được miễn trừ, nhưng người bạn đến thăm chúng tôi thì không. Quá sợ hãi, anh ấy đã trở về thị trấn nhỏ ở quê và nằm lì ở nhà từ đó", cô gái kể.

Với nhiều người Ukraine đã ra trận kể từ đầu xung đột, việc trốn quân dịch chẳng khác gì phản quốc. Giới lãnh đạo thừa nhận quá trình tuyển quân rất khó khăn nhưng họ có rất ít lựa chọn nếu muốn đứng vững trước Nga, quốc gia cũng đã gọi nhập ngũ hàng trăm nghìn người.

"Tất nhiên là rất khó để kỳ vọng mọi người đều tích cực về việc gọi nhập ngũ", Mykhailo Podolyak, cố vấn của ông Zelensky, thừa nhận. "Những người đi trước được tiếng gọi nội tâm thôi thúc là những người yêu nước nhất, nhưng họ đã ở đó 17 tháng và chúng tôi cần luân chuyển".