Khi người Việt làm Tổng thư ký ASEAN

Thứ trưởng Ngoại giao Lê Lương Minh, người kinh qua 7 năm ở sân chơi lớn Liên hợp quốc (LHQ) trong vai trò đại diện quốc gia, lần đầu tiên đảm nhiệm vai trò đại diện cho 10 quốc gia tại các diễn đàn ngoại giao đa phương khu vực và quốc tế.

Một tháng trước khi chuyển đến trụ sở làm việc chính thức ở Jakarta, Indonesia - nơi đặt Ban thư ký ASEAN, ông Lê Lương Minh bận rộn với những chuyến ngoại giao con thoi đến toàn bộ các nước trong khu vực. Một dạng nghi thức "chào xã giao" của tân Tổng thư ký ASEAN tương lai, nhưng hơn cả, đó là những chuyến  thăm làm việc để tham vấn mọi vấn đề quan tâm của từng nước thành viên.

Ông cũng tất bật chuẩn bị tiếp nhận điều hành bộ máy nhân sự gần 300 người từ ông Surin Pitsuwan, người sẽ rời nhiệm sở từ tháng 1 tới. Bên cạnh đó là hàng loạt các cuộc gặp với đại diện các nước đối thoại, đối tác ngoài ASEAN.

Vụ trưởng Vụ ASEAN - Bộ Ngoại giao Nguyễn Tiến Minh cho hay khối lượng công việc của tân Tổng thư ký ASEAN rất nặng. Vụ ASEAN đã phối hợp chặt chẽ để hỗ trợ Thứ trưởng Lê Lương Minh trong quá trình chuẩn bị đảm nhiệm công tác này.

"Đây là lần đầu tiên nhà ngoại giao Việt Nam đảm nhiệm vị trí này, một nhiệm vụ đầy thử thách song cũng là vinh dự của đất nước" - ông nói.

Cơ hội thể hiện trí tuệ Việt Nam

Ông Ngô Quang Xuân, nguyên Đại sứ Trưởng phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam bên cạnh LHQ và WTO đã từng "chung một chiến hào" với Thứ trưởng Lê Lương Minh, cùng thuộc thế hệ được các nhà ngoại giao kỳ cựu bậc thầy đi trước hướng dẫn, cho đi đào tạo cơ bản về cả lý luận và thực tiễn ngoại giao.

Ông bày tỏ tự hào về người đồng nghiệp khi đảm nhiệm công việc ngoại giao ở tầm khu vực. "Đại sứ Lê Lương Minh đã từng trải, nhiều lần xông pha trận mạc, nhất là nhiều năm qua các lò tôi luyện tại LHQ và WTO, hai cơ chế quan trọng bậc nhất của ngoại giao đa phương. Gần đây, những hoạt động thành công nổi bật chung của Việt Nam với tư cách thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2008-2009 có cả dấu ấn đóng góp quan trọng của ông".

Ông Xuân cũng chia sẻ: "Thực thi nhiệm vụ Tổng thư ký ASEAN không hề dễ dàng, nhất là trước những cơ hội và thách thức, cả từ truyền thống cũng như những thách thức mới nảy sinh. Nhưng tôi tin với bề dày kinh nghiệm, bản lĩnh và trí tuệ xây dựng được, với bản chất chân thành và tâm huyết, đủ mềm mỏng và khéo léo để tìm kiếm sự ủng hộ của các quốc gia thành viên và đối tác, tôi tin rằng, Đại sứ Lê Lương Minh sẽ hoàn thành sứ mệnh của mình một cách hiệu quả".

Theo dõi bước chuyển mới của ngoại giao đa phương Việt Nam, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Dy Niên cũng chia sẻ sứ mệnh của ông Lê Lương Minh. Bởi đằng sau vai trò cá nhân là vị thế quốc gia khi ông đại diện của Việt Nam làm Tổng thư ký ASEAN.

"Ngoại giao đa phương quốc tế và khu vực khác nhau. Tiếng nói, ngôn ngữ của ASEAN khác ngôn ngữ LHQ. Do đó, chuyển từ ngoại giao đa phương thế giới sang ngoại giao đa phương khu vực đòi hỏi bản lĩnh, sự nhuần nhuyễn, trí tuệ của nhà ngoại giao Việt Nam".

Quyền hạn đặc biệt

Vụ trưởng ASEAN Nguyễn Tiến Minh cho hay khác với cộng đồng châu Âu, một tổ chức có thể chế hóa cao cho phép Ủy ban châu Âu có quyền lực lớn, Tổng thư ký ASEAN có quyền hạn đặc biệt.

Ở ASEAN, tổ chức liên chính phủ, chủ quyền của hiệp hội vẫn thuộc về các quốc gia thành viên, tất cả các vấn đề bàn bạc được phải được 10 nước thành viên thông qua theo nguyên tắc đồng thuận, nếu không đều bị treo lại. Tổng thư ký và Ban thư ký ASEAN có nhiệm vụ theo dõi việc thực hiện các quyết nghị của các lãnh đạo ASEAN từ các cấp, đại diện ASEAN trong trao đổi với các đối tác.

"Điều ông Lê Lương Minh cam kết khi bước vào văn phòng của Ban thư ký, đó là sẽ thực hiện vai trò một công dân của ASEAN, phục vụ quyền lợi của tất cả các nước thành viên trong hiệp hội, cố gắng thực hiện các vấn đề phản ánh lợi ích của cả 10 nước ASEAN" - ông Minh trao đổi.

Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cho hay ông Lê Lương Minh sẽ thực hiện các chức trách của Tổng thư ký ASEAN theo Hiến chương của ASEAN và các quy định của ASEAN, phát huy vai trò và trách nhiệm trong việc thúc đẩy các mục tiêu chung của ASEAN, nhất là việc xây dựng Cộng đồng ASEAN, thúc đẩy liên kết và kết nối khu vực, tăng cường quan hệ với các đối tác, ứng phó hiệu quả với các thách thức đang nổi lên vì hòa bình, ổn định, an ninh hợp tác và phát triển ở khu vực.

"Có thể nói, những gì Việt Nam tạo dựng trong ASEAN đã tạo cho chúng ta một vị thế để các nước thành viên tin cậy khi thực hiện vai trò đại diện làm Tổng thư ký ASEAN. Tôi tin Việt Nam có đủ khả năng đảm nhiệm vị trí này, đặc biệt khi ASEAN đang đứng trước một thời điểm quan trọng - trở thành Cộng đồng chung vào năm 2015, vì thế vai trò của Tổng thư ký rất quan trọng.

Tôi tin vào bản lĩnh, năng lực, kinh nghiệm ngoại giao đa phương hơn 30 năm của Thứ trưởng Lê Lương Minh, đặc biệt khi ông đã đảm nhiệm qua các công việc ngoại giao đa phương tại LHQ 7 năm qua, trong đó có những vấn đề lớn của quốc tế như duy trì hòa bình, ổn định, giải quyết các vấn đề xung đột ở các khu vực" - Bộ trưởng Phạm Bình Minh trao đổi với VietNamNet.

Về phần mình, Tổng thư ký ASEAN Surin Pitsuwan bày tỏ tin tưởng vào người kế nhiệm. "Bây giờ tôi đã cảm thấy nhẹ nhõm rồi", ông nói với báo chí bên lề cấp cao ASEAN tại Phnom Penh.