El Baradei và con đường đến với giải Nobel Hoà bình

Trong bối cảnh nhiều nhà chính trị, quân sự không kìm chế nổi tham vọng sở hữu và phát triển nguồn năng lượng hạt nhân một cách tùy tiện, ông đã khéo léo tìm cách hạ nhiệt những quả bom nổ chậm đó.

 

Cuộc đời của nhà ngoại giao tài năng

 

Tiến sỹ El Baradei sinh ngày 17/6/1942 tại thủ đô Cairô, Ai Cập. Ông là con trai của một luật sư nguyên là Chủ tịch Hội luật sư Ai Cập. Tốt nghiệp khoa luật trường đại học Cairô năm 1962, đến năm 1974 ông lấy bằng Tiến sỹ Luật quốc tế trường Đại học luật New York. Ông cũng đồng thời sở hữu nhiều bằng cấp có giá trị khác.

 

Năm 1964 ông bắt đầu làm việc trong ngành ngoại giao Ai Cập, phụ trách các vấn đề về chính trị, luật pháp và kiểm soát vũ khí trong Đoàn thường trực Ai Cập tại Liên hợp quốc.

 

Giải thưởng cho giải Nobel Hoà Bình 2005 gồm tiền thưởng trị giá 1,3 triệu đôla, huy chương vàng và giấy chứng nhận. Giải thưởng được trao cho tiến sỹ El Baradei và IAEA vào ngày 10 tháng 12 năm 2005 tại thủ đô nước Na Uy.   Hiệp hội Nobel được thành lập vào năm 1900 theo di chúc của nhà khoa học Alfred Bernhard Nobel.  Nobel là giải thưởng quốc tế đầu tiên, vinh dự nhất, được trao hàng năm theo ý nguyện của nhà khoa học Alfred Nobel - nhà hoá học, kỹ sư và đồng thời là một nhà tư bản người Thuỵ Điển - cho những cá nhân đã có đóng góp nổi bật nhất trong lĩnh vực vật lý, hoá học, tâm lý học hoặc y học; cá nhân đóng góp nhiều nhất cho hoà bình thế giới và người viết tác phẩm văn học xuất sắc nhất. Lễ trao giải chính thức diễn ra vào ngày 10/12 hàng năm - ngày Nobel qua đời. Tất cả các giải thưởng Nobel trong các lĩnh vực khác như Văn Học, Hóa học, Vật lý chỉ được trao cho các cá nhân, ngoại trừ giải Nobel Hoà Bình có thể được trao cho cá nhân hoặc một tổ chức.

Từ năm 1974 đến 1978 ông là trợ lý đặc biệt của Bộ trưởng Ngoại giao Ai Cập.

 

Năm 1980 El Baradei  rời ngành ngoại giao và trở thành nhân viên cấp cao phụ trách Chương trình luật quốc tế tại Viện Đào tạo và Nghiên cứu Liên hợp quốc. Tiến sỹ El Baradei chính thức gia nhập Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), tổ chức liên chính phủ thuộc Liên hợp quốc, vào năm 1984. Trụ sở của IAEA đặt tại Trung tâm quốc tế Vienna, Áo

 

Ông có hậu phương vững chắc là vợ và hai đứa con, một trai, một gái. Vợ ông, bà Aida Elkachef, là một giáo viên mẫu giáo. Cô con gái Laila hiện đang làm việc với tư cách là một luật sư, còn cậu con trai Mostafa là một kỹ sư âm thanh, cả hai đều đang sống tại London, Anh.

 

Con đường đến với giải Nobel Hòa bình

 

Gắn bó với IAEA từ năm 1984, Tiến sỹ El Baradei trở thành người đứng đầu tổ chức này vào ngày 1 tháng 12 năm 1997 thay người tiền nhiệm gốc Thuỵ Điển Hans Blix. Ông tiếp tục được bầu chọn làm Tổng giám đốc IAEA nhiệm kỳ 3 vào tháng 9 năm 2005.

 

Với bề dày kinh nghiệm trong ngành ngoại giao, tiến sỹ El Baradei rất biết tận dụng thế mạnh của mình. Ông khai thác triệt để tài ngoại giao khéo léo thay vì phải dùng vũ lực để dẫn dắt IAEA vượt qua hàng loạt những khó khăn mà cơ quan này phải đối mặt kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc.

 

Dưới sự lãnh đạo của ông, IAEA đã nhanh chóng trở thành một cơ quan nòng cốt giám sát thực hiện việc giải trừ quân bị, đồng thời kiềm chế ngăn chặn và giải quyết hài hoà vấn đề phát triển vũ khí hạt nhân của CHDCND Triều Tiên và Iran, những tranh cãi về vũ khí huỷ diệt hàng loạt tại Iraq

 

El Baradei đã khước từ xác nhận quan điểm của Washington rằng Iran đang sản xuất vũ khí hạt nhân và việc bộ máy Saddam Hussein tiến hành chương trình vũ khí nguyên tử huỷ diệt hàng loạt tại Iraq. Dù vậy, ông cũng bày tỏ quan điểm rất rõ ràng là phải tăng cường tính hiệu quả của Hiệp ước chống phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT - Nuclear Non-Proliferation Treaty).

 

Vài số liệu lý thú chung quanh giải Nobel   Kể từ khi ra đời, giải Nobel đã được trao tặng cho 755 người, trong đó có 33 phụ nữ, 721 nam giới, và 18 tổ chức.   Người trẻ nhất từng đoạt giải Nobel cho tới nay là Laurence Brett. Cùng với cha mình Laurence Brett đã nhận giải thưởng Nobel về vật lý khi mới 25 tuổi (năm 1915). Vật lý cũng là lĩnh vực chiếm kỷ lục về số người trẻ nhất và già nhất đoạt giải.   Hai nhà khoa học cao tuổi nhất từng đoạt giải Nobel về vật lý ở tuổi 87 đó là nhà vật lý Mỹ Raymond Davis (năm 2002) và nhà vật lý Nga Vitali Ginzburg (năm 2003).

 

Ông là một nhà ngoại giao cẩn thận và giản dị, điều đó thể hiện ngay trong cách ông phát biểu trước báo giới, thoải mái nhưng thận trọng, cũng như cách thức ông giải quyết các vấn đề liên quan đến hạt nhân của các quốc gia.

 

Chỉ sau một tháng sau khi được bầu nhiệm kỳ 3, vào tháng 10 năm 2005, Tiến sỹ ElBaradei và IAEA đã vinh dự nhận giải Nobel Hoà bình năm 2005. Đây là kết quả cho những nỗ lực của ông và IAEA trong việc ngăn chặn sự gia tăng hoạt động phát triển vũ khí hạt nhân cho mục đích quân sự, đồng thời đảm bảo nguồn năng lượng này chỉ được sử dụng cho mục đích hoà bình trong điều kiện an toàn tối đa.

 

Uỷ ban giải Nobel tuyên bố ông El Baradei và IAEA xứng đáng được ghi nhận cho nỗ lực giải quyết một trong những hiểm hoạ to lớn mà thế giới đang phải đối mặt.

 

“Tại thời điểm mà mối đe doạ sử dụng vũ khí hạt nhân lại tiếp tục gia tăng, Uỷ ban giải Nobel Na Uy mong muốn mối đe doạ này phải được giải quyết thông qua sự hợp tác quốc tế rộng rãi. Và ngày hôm nay, những gì mà IAEA và ngài Tổng giám đốc đã làm hoàn toàn đáp ứng những gì chúng tôi mong muốn., ông Hans Blix, cựu giám đốc IAEA, chia sẻ niềm hạnh phúc với tư cách một người bạn cũng như một người đồng nghiệp tiền nhiệm của El Baradei.

 

Niềm hạnh phúc của ElBaradei là kết quả nỗ lực làm việc bền bỉ của một nhà ngoại giao, một luật sư đấu tranh cho hoà bình thế giới, như lời của Thủ tướng sắp mãn nhiệm của NaUy, Kjell Magne Bondevik, nói: “Mohammad El Baradei là một nhà lãnh đạo suất xắc với tính cách chính trực tuyệt vời. Ông luôn giải quyết các vấn đề bằng phương pháp thoả hiệp. Điều này thể hiện rõ tại thời điểm trước khi xảy ra chiến tranh Iraq, khi ông kiên quyết đề nghị cho phép các giám sát viên quốc tế tiếp tục làm việc đến cùng.

 

Linh Hương

Tổng hợp từ AP, Guardian Unlimited, IAEA.org