Rối loạn hành vi ở thanh thiếu niên

Ở các nước phát triển, tỷ lệ thanh thiếu niên bị rối loạn hành vi khá cao: Mỹ 21%, Hàn Quốc 14%. Chứng này hay gặp ở thành thị hơn nông thôn, chủ yếu xuất hiện ở nam giới. Nguyên nhân gây rối loạn có thể là trẻ bắt chước những hành vi ngược đãi, xâm phạm của cha mẹ, anh chị hay của những người lớn khác. Bệnh cũng có thể là hậu quả của sách báo, phim ảnh bạo lực, bạo dâm, các văn hóa phẩm đồi trụy hoặc xuất hiện do ảnh hưởng của nhóm trẻ em xấu. Phản ứng của bản thân trẻ và của các bậc phụ huynh trước áp lực của cuộc sống cũng có thể gây rối loạn hành vi.

Các biểu hiện của rối loạn hành vi rất đa dạng, xuất hiện lặp đi lặp lại và kéo dài ít nhất 6 tháng, bao gồm: đe dọa, uy hiếp người khác bằng phương tiện, vũ khí có thể gây thương tích; độc ác với người khác hoặc với động vật (hành hạ, đánh đập), ăn cắp, cướp giật ví tiền, tống tiền, xâm phạm tình dục… Trẻ thích vi phạm nghiêm trọng các luật lệ, đi qua đêm mặc dù bố mẹ cấm đoán (bắt đầu trước tuổi 13), thường bỏ nhà qua đêm ít nhất 2 lần hoặc bỏ nhà 1 lần và không trở về trong một thời gian dài; trốn học (bắt đầu trước tuổi 13); chống đối nhà chức trách, gây rối trật tự trị an (đua xe máy mạo hiểm trên đường phố đông đúc), gây cháy, phá hoại tài sản của người khác, lừa đảo...

Những rối loạn hành vi nhẹ thường thuyên giảm theo thời gian. Nhiều thanh thiếu niên có rối loạn hành vi khi đến tuổi trưởng thành có thể thích ứng xã hội và hoạt động nghề nghiệp vừa phải. Tuy nhiên, những rối loạn nặng thường có khuynh hướng trở thành mạn tính. Những trẻ này rất khó thích ứng với xã hội, thường có hành vi xâm phạm sớm và duy trì đến tuổi trưởng thành. Một số có thể thích ứng với các hoạt động xã hội nhưng vẫn có hành vi chống đối, phạm pháp.

Việc điều trị rối loạn hành vi đòi hỏi phải kiên trì, kéo dài và có sự phối hợp chặt chẽ của gia đình, nhà trường, bác sĩ tâm thần và xã hội. Cần áp dụng liệu pháp tâm lý (liệu pháp tâm lý gia đình, liệu pháp hành vi, liệu pháp tâm lý cá nhân, liệu pháp tâm lý nhóm), tạo môi trường trường học lành mạnh. Thuốc không có vai trò quan trọng trong điều trị rối loạn hành vi, ngoại trừ khi có bệnh khác kết hợp.

Theo BS Hoàng Nam/ Sức Khỏe & Đời Sống