Không chỉ tấn công phổi, SARS-CoV-2 còn xâm nhập nội mạc mạch máu

Covid-19 tấn công nội mạc mạch máu

Khi Covid-19 xuất hiện, các chuyên gia nghĩ rằng đây là bệnh về đường hô hấp, ảnh hưởng chủ yếu đến hệ hô hấp, nhưng đến nay cho thấy ngoài tấn công phổi, virus SARS-CoV-2 còn tấn công nhiều cơ quan khác của cơ thể. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng SARS-Cov-2 gây viêm nội mạc mạch máu, có thể làm ứ huyết ở phổi.

Theo trang Health Site GS Uri Manor, các nhà nghiên cứu từ Đại học California-San Diego đã nghiên cứu và đăng kết quả trên tạp chí Circulation Research cho thấy, virus SARS-Cov-2 thông qua protein spike tấn công làm viêm, tổn thương lớp nội mạc mạch máu, ảnh hưởng xấu đến hệ thống tuần hoàn, vận mạch, làm giảm lưu thông máu, gây ứ huyết và khẳng định Covid 19 thực sự là bệnh về tuần hoàn, mạch máu còn các triệu chứng hô hấp chỉ là hậu quả của tình trạng viêm các mô mạch máu ở phổi.

Tại Việt Nam, các chuyên gia đầu ngành cũng khẳng định, Covid-19 không chỉ tấn công phổi mà còn tấn công hàng loạt cơ quan trong cơ thể, đặc biệt gây tắc mạch, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu.

Tại buổi tập huấn trực tuyến về phòng chống Covid-19 mới đây, GS.TS Nguyễn Gia Bình, Chủ tịch hội Hồi sức cấp cứu và chống độc Việt Nam, virus SARS-CoV-2 chui qua tế bào niêm mạc hô hấp, thông qua các thụ thể ACE2 và TMP1, sau đó chuyển ARN thông tin để chỉ huy các tế bào, tổng hợp các thành phần mới của virus và tái tạo ra nhiều virus mới, từ đó phá hủy các tế bào cũ rồi theo đường máu đi khắp nơi. Do đó, Covid-19 không chỉ gây bệnh ở phổi mà gây bệnh toàn thân.

Virus SARS-CoV-2 gây tổn thương các cơ quan theo 2 cách: Thứ nhất, tấn công trực tiếp vào các cơ quan; thứ hai, gián tiếp qua cơ chế miễn dịch, làm tăng yếu tố đông máu, giảm yếu tố giảm đông, cuối cùng hình thành huyết khối, kể cả mạch máu nhỏ và mạch máu lớn.

Theo đó, ở phổi bệnh nhân Covid-19 có rất nhiều nơi bị tắc, không chỉ ở động mạch, mao mạch phế nang mà cả tĩnh mạch phổi. Cục máu đông của tĩnh mạch phổi sẽ theo dòng máu đi về tâm nhĩ trái, gây tắc mạch toàn thân.

"Điều đó giải thích vì sao Covid-19 gây huyết khối tắc mạch và đi khắp nơi từ não đến chân. Tắc mạch là nguyên nhân gây tử vong lớn ở bệnh nhân Covid-19", GS Bình chia sẻ.

Gần đây các nhà khoa học phát hiện, tỉ lệ bệnh nhân Covid-19 bị tắc mạch khá lớn. Kết quả giải phẫu các bệnh nhân Covid-19 tử vong cho thấy, tỉ lệ tắc mạch cao gấp 9 lần so với nhóm bệnh nhân mắc các virus giống như cúm.

Đông máu làm tắc phổi bệnh nhân Covid-19

Cục máu đông ở người mắc Covid-19 biểu hiện rất đa dạng, từ tổn thương da ở bàn chân, đến tắc nghẽn mạch máu, đôi khi là đột quỵ gây nguy cơ tử vong, có thể xuất hiện vài ngày, vài tháng, thậm chí trong vòng một năm sau khi bệnh khỏi.

Theo ông James Levy, Trường Y Warren Albert, Đại học Brown đây là vấn đề y tế quan trọng nhất liên quan đến Covid-19. Thực tế virus cúm Tây Ban Nha, bệnh HIV, Ebola đều gây cục máu đông, nhưng virus SARS-CoV-2 khiến đông máu nghiêm trọng, chưa từng thấy trước đây. Các cục máu đông hình thành nhiều trong các mạch máu nhỏ ở phổi, cản trở lưu thông máu trong phổi, gây khó thở, thiếu oxy máu.

GS Margaret Pisani từ Đại học Y Yale cho rằng đây có thể là nguyên nhân khiến nhiều bệnh nhân Covid-19 có sức khỏe bình thường đột ngột chuyển nặng nhanh chóng. Còn theo Edwin Van Beek từ Viện nghiên cứu y khoa, Đại học Edinburgh 30% bệnh nhân Covid-19 nặng bị thuyên tắc phổi do tắc động mạch phổi vì máu đông từ hệ tĩnh mạch chi dưới. Nhiều bệnh nhân Covid-19 đã khỏi bệnh vẫn khó thở nhưng đó không phải là bệnh tái phát mà là hậu quả của các cục máu đông. Cục máu đông cũng gây tổn hại tới tim, thận, gan, ruột và mô, dẫn đến đột quỵ.

Phi công Anh (bệnh nhân 91) từng có hiện tượng rối loạn đông máu kéo dài và phải điều trị rối loạn đông máu trong thời gian bệnh nhân này điều trị tại Việt Nam.

Trong các bệnh nhân nặng, có khoảng 20-50% ca nhồi máu phổi theo cơ chế truyền thống, số còn lại nhồi máu tại các mao mạch phổi, tĩnh mạch phổi, dẫn đến suy tim phải cấp, gây ra những cái chết đột ngột.

Vì thế, theo GS Bình, ngoài hô hấp, cần quan tâm đến tuần hoàn vì khoảng 15-20% bệnh nhân Covid-19 bị viêm cơ tim và tắc mạch, ngoài ra khoảng 5-10% tổn thương thận, tổn thương gan, có biến chứng trong não… Vì vậy vừa can thiệp oxy, vừa đảm bảo cả tuần hoàn, thần kinh, chống cơn bão cytokine, điều trị triệu chứng và điều trị các bệnh kèm theo.

Để chống rối loạn đông máu, có thể cho dùng thuốc chống đông từ sớm. Tại Việt Nam, thuốc chống đông được Bộ Y tế đưa vào phác đồ điều trị bệnh nhân Covid-19. Tại Bắc Ninh từng áp dụng phác đồ này, trong số hơn 700 F0 có triệu chứng, dùng thuốc chống đông sớm, chỉ có 10 ca tử vong.

Covid-19 gây tác động lâu dài về tim mạch

Theo nghiên cứu mới, các chuyên gia phát hiện ra rằng ngay cả những bệnh nhân Covid-19 không nặng tới mức phải nhập viện vẫn có nguy cơ bị suy tim và gặp vấn đề liên quan đến máu đông có thể gây nguy cơ tử vong 1 năm sau đó. Điều đáng nói là virus này đang gây nên các vấn đề về tim mạch cho các bệnh nhân nhiều hơn các bệnh nhân nhiễm những virus khác.

Ông Ziyad Al-Aly, từ Hệ thống chăm sóc sức khỏe St. Louis, Missouri, Mỹ cho biết ngay cả những bệnh nhân Covid-19 nhẹ không phải nhập viện vẫn có nguy cơ bị cục máu đông, suy tim trong vòng một năm. Nguy cơ bị biến chứng tim mạch gây tử vong (tai biến mạch não, bệnh tim) càng cao nếu tình trạng ban đầu của bệnh nhân Covid-19 càng nặng. So sánh những F0 đã khỏi bệnh và những người không mắc Covid-19 cho thấy những F0 nhẹ, không phải nhập viện có nguy cơ suy tim tăng 39%, cục máu đông tăng 2,2 lần so với người không mắc Covid-19. Nhưng với bệnh nhân Covid-19 nặng phải nhập viện, nguy cơ ngừng tim tăng 5,8 lần và viêm cơ tim tăng 14 lần.  

Ngoài ra, tình trạng cục máu đông cũng được báo cáo sau tiêm vaccine, là biến chứng mà người dân hay lo ngại. Tuy nhiên, biến chứng này rất hiếm gặp và về tổng thể, lợi ích sinh miễn dịch bảo vệ cơ thể do vaccine mang lại vượt trội so với nguy cơ do biến chứng đông máu gây ra.

Vì vậy, đừng từ chối tiêm vaccine chỉ vì quá lo ngại biến chứng rất hiếm gặp này. Cơ chế đông máu do vaccine Covid-19 khác với cơ chế đông máu do van tim cơ học. Do đó, bạn không phải lo lắng về việc tiêm vaccine Covid-19 sẽ làm tăng nguy cơ đông máu liên quan van tim cơ học.