Gỏi cá - Thủ phạm lây truyền sán lá gan nhỏ

- Câu hỏi trên đều có nội dung của bệnh sán lá gan nhỏ, nên tôi xin trả lời chung về vấn đề này:

Sán lá gan nhỏ là sán lá truyền qua cá (Fishborne Trematode). Người nhiễm do ăn cá sống có ấu trùng sán. Khi ấu trùng sán lá gan nhỏ được người ăn phải, chúng vào dạ dày, xuống tá tràng rồi chui lên đường mật của gan để phát triển trưởng thành, ký sinh vĩnh viễn tại đó.

Trong đường mật, sán lá gan nhỏ đẻ trứng, trứng theo dịch mật xuống ruột và theo phân ra ngoài môi trường. Trứng sán lá gan nhỏ trôi xuống nước được ốc thích hợp ăn phải, chúng phát triển thành trùng đuôi rồi rời khỏi ốc để chui vào cá tạo ấu trùng nang trong cơ (thịt), vây, mang cá. Khi người ăn phải ấu trùng này từ cá sẽ bị mắc bệnh sán lá gan nhỏ. Nhiều loài các nước ngọt đều là vật chủ trung gian của sán lá gan nhỏ.

Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TƯ đã điều tra và xác định các loài cá như cá mè, cá chép, cá diếc, cá rô phi, cá trắm, cá trôi đều bị nhiễm ấu trùng sán lá gan nhỏ.

Các động vật như mèo, chó nếu ăn sống cá có ấu trùng sán lá gan nhỏ đều bị bệnh giống như ở người, sán cũng sống trong đường mật của gan. Chúng không lây nhiễm sang người mà trứng sán cũng ra môi trường để thực hiện vòng đời như đối với sán lá gan nhỏ ký sinh ở người. Điều trị sán lá gan nhỏ cho chó mèo cũng giống như với người.

Chỉ có ăn cá sống có ấu trùng sán lá gan nhỏ mới bị nhiễm bệnh, còn ăn ốc sống hay uống nước lã có ấu trùng sán lá gan nhỏ đều không bị bệnh. Tuy vậy, trong ốc lại có nhiều ấu trùng giun sán khác gây nhiễm cho người nên ta cũng không ăn sống. Cách chế biến thực phẩm (cá) để đề phòng nhiễm sán lá gan nhỏ là nấu chín.

Bệnh sán lá gan nhỏ hiện nay đã được xác định lưu hành ở ít nhất 24 tỉnh trong cả nước.

Tỷ lệ nhiễm phụ thuộc tập quán ăn gỏi cá, tỷ lệ nhiễm cao ở các địa phương như Ba Vì, Hà Tây (40%), Nga Sơn, Thanh Hoá (38%), Hải Hậu, Nam Định (37%), Nghĩa Hưng, Nam Định (34%), Kim Sơn, Ninh Bình (30%), Tuy An, Phú Yên (37%), Phù Mỹ, Bình Định (12%).

Chẩn đoán sán lá gan nhỏ chủ yếu xét nghiệm phân tìm trứng sán, cần lưu ý phân biệt với trứng sán lá ruột nhỏ. Các triệu chứng lâm sàng chỉ điểm như rối loạn tiêu hoá, ậm ạch khó tiêu, đau tức vùng gan, đặc biệt là đã từng ăn gỏi cá hoặc sống trong vùng có tập quán ăn gỏi cá.

Nếu bị nhiễm sán lá gan nhỏ cần điều trị sớm bằng Praziquantel 75mg/kg/ngày, chia 3 lần, uống sau bữa ăn, kiêng rượu, bia và chất kích thích, nghỉ ngơi trong thời gian uống thuốc.

Phòng bệnh bằng cách không ăn gỏi cá hoặc cá chưa nấu chín.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Đề

Viện SR-KST-CTTƯ/Vietnamnet