Đừng vội chê vắc xin tiêm chủng mở rộng!

“Cơn sốt” vắc xin Quinvaxem

PGS.TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết chỉ sau hơn 1 tuần triển khai tiêm vắc xin Quinvaxem (phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, Hib) miễn phí tại các điểm tiêm chủng dịch vụ thì đã có hơn 1.500 trẻ được tiêm vắc xin này. Đặc biệt tại điểm tiêm dịch vụ thuộc Trung tâm y tế dự phòng Hà Nội (70 Nguyễn Chí Thanh) đã cung cấp hơn 1.300 mũi tiêm Quinvaxem. Tại TP Hồ Chí Minh cũng đã triển khai tại điểm tiêm Viện Paster TP, với hơn 20 trường hợp đến tiêm mỗi ngày.  

Trong khi đó tại những đợt tiêm dịch vụ trước,  vài ba tháng mới có khoảng 300 liều vắc xin dịch vụ khiến người dân đổ xô đi xếp hàng. Nay vắc xin Quinvaxem trong Chương trình TCMR được cung ứng đủ, trung bình mỗi ngày Trung tâm này thực hiện 200 mũi tiêm Quinvaxem cho người dân có nhu cầu (đợi vắc xin dịch vụ nhưng không có).

Theo ông Phu đây là một tín hiệu đáng mừng. Trên 95% trẻ em toàn quốc tiêm Quinvaxem, chỉ ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, một bộ phận người dân (khoảng 10%) có nhu cầu vắc xin này dẫn đến tình trạng “cháy” vắc xin, chờ đợi trong khi trẻ thì không được tiêm vắc xin đúng liều. Còn lại phần lớn trẻ em Việt Nam vẫn đang tham gia thực hiện chương tình TCMR, mỗi năm tiêm khoảng trên 1,5 triệu trẻ.

Ông Phu cho biết, tình trạng khan hiếm 2 loại vắc-xin dịch vụ Hexa infanrix 6 trong 1 và vắc xin Pentaxim 5 trong 1 sẽ còn diễn ra dài dài trong năm 2015 với lý do không được các nhà sản xuất cung cấp ổn định và chỉ có khoảng 30 nghìn liều, một con số rất ít ỏi so với nhu cầu.

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Văn Cường, Phó trưởng Ban Chủ nhiệm Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia, nhiều người dân cho rằng cái gì miễn phí thì không tốt bằng dịch vụ, theo đó ngại cho con tiêm trong Chương trình TCMR.

“Quan điểm này là hoàn toàn sai lầm. Vắc xin dịch vụ phải trả tiền cao hơn, bởi khi đưa trẻ đi tiêm vắc xin dịch vụ, người dân phải trả tiền cho một mũi nên đắt. Vắc xin trong TCMR chúng ta mua vài triệu liều, nếu so sánh mua một liều với mua vài triệu liều, đương nhiên việc mua vài triệu liều sẽ rẻ hơn, điều đó rất dễ hiểu. Trong tiêm chủng dịch vụ, tôi chưa nói các kinh phí khác, riêng kinh phí cho người đi tiêm thu về có từ khoảng 7.000-17.000 đồng/mũi, trong khi TCMR chỉ có 600 đồng/mũi. Vắc xin TCMR không phải tự dưng được miễn phí mà là do Nhà nước và các tổ chức quốc tế hỗ trợ kinh phí”.

Về vấn đề này, ông Đỗ Tuấn Đạt, Giám đốc Công ty Vắc xin và sinh phẩm số 1 chia sẻ, công ty ông cung cấp vắc xin cả cho Chương trình TCMR và điểm tiêm dịch vụ. Ví dụ vắc xin viêm não Nhật Bản năm 2014, Công ty chúng tôi đã cung cấp tới 4 triệu liều cho TCMR, gần như phủ hết tất trẻ em trong độ tuổi đều được tiêm phòng miễn phí. Cũng với loại vắc xin y chang được cung cấp cho điểm tiêm dịch vụ, người dân cho con đến tiêm sẽ phải trả tiền.

Chất lượng tương đương

Ông Cường cũng khẳng định, nếu so sánh chất lượng vắc xin dịch vụ, loại “6 trong 1”, chứa thành phần ho gà vô bào với vắc xin Quinvaxem thì có thể nói chất lượng tương đương.

“Vắc xin dịch vụ chứa thành phần ho gà chỉ có trong mấy năm trở lại đây, còn trước đó vài chục năm Việt Nam vẫn dùng vắc xin chứa thành phần ho gà toàn tế bào. Với thành phần ho gà toàn tế bào, trẻ có thể có phản ứng nhẹ sau tiêm chủng, sốt, đau, quấy khóc cao hơn vắc xin dịch vụ chứa thành phần ho gà vô bào nhưng là phản ứng bình thường của cơ thể khi tiêm kháng nguyên lạ, sẽ tự hết sau 24 giờ nên không đáng lo lắng. Còn phản ứng nặng của hai loại vắc xin là tương đương nhau, nhưng vắc xin toàn tế bào lại có hiệu quả miễn dịch tốt hơn”, ông Cường nói.

Bằng chứng là từ ngày1/4/2014 Tổ chức Y tế thế giới WHO đã khuyến cáo với những nước đang dùng ho gà toàn tế bào không nên chuyển sang vắc xin vô bào, vì dù có phản ứng nhẹ (rồi tự hết) nhưng tác dụng phòng bệnh tốt hơn ho gà vô bào.

TS Kohei Toda, đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, tại Nhật Bản, tình trạng lựa chọn vắc xin là không có. Chính quyền địa phương sẽ giao cho các bệnh viện và các phòng khám tư nhân thực hiện tiêm chủng mở rộng thường xuyên. Các bệnh viện và các phòng khám này sẽ mua vắc xinmà đã được các cơ quan quản lý cấp phép để tiêm phòng cho trẻ em, sau đó chính quyền địa phương sẽ hoàn tiền cho các phòng khám và các bệnh viện.

Ông Toda đánh giá cao ý thức của người Việt khi họ hiểu rõ tầm quan trọng của vắc xin. Thế nhưng đến thời điểm trẻ cần tiêm chủng mà lại trì hoãn để đợi vắc xin dịch vụ là rất nguy hiểm, trẻ có thể mắc bệnh trong thời gian chờ đợi này, cụ thể là vụ dịch sởi đầu năm ngoái và bệnh ho gà đang diễn ra. Ông Toda cũng đưa ra thông điệp: “Không trì hoãn, không chậm chễ, hãy đưa trẻ đi tiêm đúng lịch”.

Chuyên gia của WHO cũng giải thích sự liên quan đến vắc xin dịch vụ 6 trong 1 và 5 trong 1 và vắc xin tương ứng trong TCMR là vắc xin Quinvaxem. “Tất cả các loại vắc xin đều có những phản ứng sau tiêm nhất định, nhưng đã là vắc xin được lưu hành thì phải được đảm bảo chất lượng và nằm trong giới hạn cho phép của tổ chức Y tế thế giới. Việt Nam đang đi theo khuyến cáo của tổ chức WHO là sử dụng vắc xin Quivaxem. Việc lựa chọn dịch vụ hay TCMR là quyền của người mẹ, nhưng tôi khuyên là các bậc phụ huynh nên đưa con đi tiêm đúng lịch, đừng quá để ý, lo ngại về một số ứng phản ứng nhẹ mà bỏ sót việc tiêm của con”, ông Toda nói.

“Hiện nay đang thực hiện theo cơ chế thị trường nên người dân có quyền lựa chọn nhưng tôi khẳng định cả vắc xin dịch vụ hay TCMR đều được đảm bảo tính an toàn. Tất cả thành tựu trong nhiều năm qua đều phải nhờ vào vắc-xin TCMR”, ông Phu nói.

Để thuận lợi hơn cho hoạt động tiêm chủng, giá sát tốt việc tiêm cho trẻ hiện Cục Y tế Dự phòng đang phối hợp xây dựng phần mềm để mỗi trẻ có một số ID riêng (sổ tiêm chủng điện tử). Trẻ dù tiêm ở bất cứ đâu, mũi vắc xin gì khi gõ ID sẽ hiện thông số chi tiết giúp việc quản lý tiêm tốt hơn.

Ngoài ra ông Phu cho biết, hiện đã có một số bệnh viện tổ chức tiêm chủng mở rộng ngay tại bệnh viện cho những trẻ sau điều trị tại bệnh viện. Bộ Y tế đánh giá cao mô hình này và đang đề xuất rộng tiêm chủng tại các cơ sở y tế. Điều này sẽ giúp các bè mẹ yên tâm hơn bởi họ thường lo lắng các phản ứng sau tiêm mà không được cấp cứu kịp thời khi trẻ về nhà, trong khi đó tại BV việc cấp cứu trẻ nếu có phản ứng nặng sẽ thuận lợi hơn.

Bộ Y tế cũng  đang trình Chính phủ phương án sau này không chỉ có trạm Y tế xã phường, công lập hay tư nhân mà tất cả những điểm đủ điều kiện tiêm chủng đều cho tiêm vắc xin TCMR. Bởi không thể bỏ hình thức tiêm dịch vụ do có nhiều vắc xin phòng bệnh chưa được đưa vào TCMR. Còn đã là TCMR thì nhà nước trả tiền cho dịch vụ đó như Bảo hiểm y tế cho người nghèo và mở rộng diện tiếp cận với người dân với vắc xin để người dân được tiêm đầy đủ, đúng lịch.

Hồng Hải