DEHP - Thảm họa dịu dàng

Năm 1995, Cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế - IARC xếp chất tạo dẻo plastic DEHP vào nhóm 2B, có thể gây ung thư cho người. Năm 2000, lại xếp DEHP vào nhóm 3 không gây ung thư. Tháng 4 năm nay IARC lại đem DEHP trở về nhóm 2B, lên hạng. Tất cả đều còn dựa vào các thí nghiệm trên chuột. Nay thì đã có một thử nghiệm lâm sàng rộng lớn và đau đớn trên người: khoảng hai phần ba dân số Đài Loan (25 triệu người) nhiễm DEHP qua đường ăn uống từ năm 1996.

DEHP làm dẻo plastic làm khổ con người

Suốt quãng đời hành nghề y, tôi chiêm ngưỡng sự tiến bộ của vật dụng y tế. Tôi mừng khi thấy máu đựng trong các bịch thay vì trong chai plastic, các dây truyền dịch thật mềm thật nhỏ thật vừa với tĩnh mạch tí ti của các bệnh nhân tí hon. Nhiều cái hay nữa. Khi hiểu được tác hại của chất làm dẻo plastic tôi bàng hoàng.

Chất DEHP nghe lạ tai quá. Di (2-Ethylexyl) phthalate gọi tắt là DEHP là một chất lỏng được dùng rộng rãi để làm các chất plastic dẻo hơn. Plastic có thể chứa từ 1-40% DEHP trong các hàng tiêu dùng như giả da, áo mưa, sàn nhà, bao bì thức ăn, đồ chơi đồ dùng trẻ em và các vật dụng y tế (các ống truyền dịch, các bịch chứa máu...) và dược phẩm...

Hại cho sức khoẻ con người. Hiện chưa có nghiên cứu sâu về tác hại của DEHP trên sức khoẻ con người nhưng Bộ Y tế Hoa Kỳ cho là cần đề phòng vì DEHP gây ung thư, làm tổn thương lá gan và hệ sinh dục nam, ảnh hưởng việc sinh sản, gây khuyết tật ở loài vật trong labô. Phơi nhiễm có thể từ các thức ăn thông qua việc chế biến, chuyên chở và đóng gói. DEHP dễ hoà tan trong mỡ hoặc thức ăn béo, nhất là trong sữa và phômai. Có sự phơi nhiễm liều cao khi DEHP bị nhả ra từ các vật dụng y tế làm bằng chất dẻo dùng truyền dịch, truyền máu. Trẻ em, nhất là trẻ sơ sinh nam điều trị cấp cứu có thể nhiễm liều độc hại. Đồ chơi plastic dẻo chứa lượng DEHP cao.

Phải thoát ra khỏi vòng vây

Phải giảm bớt thiết bị y tế PVC. Nhiều bệnh viện đang xem xét giảm thiểu thiết bị PVC (polyvinyl chloride). Các nhà sản xuất thêm DEHP vào PVC để làm dẻo. DEHP không dính vào chất plastic mà “trôi nổi” trong cấu trúc vinyl. Dùng thiết bị PVC dẻo khiến người bệnh bị nhiễm tác nhân gây hại cho hệ sinh dục. Các vật dụng y tế sẽ nhả ra DEHP, chất này nhiễm vào người bệnh khi được truyền dịch, truyền thuốc, truyền máu hoặc nuôi ăn. Khi rác y tế bị thiêu huỷ, PVC thải ra dioxin, chất gây tác hại lớn cho con người. FDA Hoa Kỳ khuyến cáo dùng các vật dụng thay thế (như là ethylene vinyl (EVA), polyethylene hoặc polyurethane...) khi các phương thức nguy cơ cao được dùng cho trẻ sơ sinh nam, thai phụ mang thai phôi nam hay trẻ trai gần tuổi dậy thì.

Cẩn thận chọn đồ chơi và đồ dùng cho trẻ con. Các thứ này đặc biệt nguy hiểm vì trẻ con cho vào miệng ngậm. Nên nhớ trong ống tiêu hoá, DEHP mau chuyển hoá thành MEHP rất độc cho hệ sinh dục, còn nguy hiểm hơn là qua đường tĩnh mạch. Từ năm 1999, Uỷ ban châu Âu đã cấm dùng phthalate để làm đồ chơi trẻ em. DEHP thuộc trong 6 loại phthalate bị cấm. Năm 2005, lệnh cấm này nới rộng: luôn các vật dụng chăm sóc trẻ con (dụng cụ giúp ngủ, giữ vệ sinh, nuôi ăn, núm vú…)

Sóng thần vào đảo quốc Đài Loan

Có dịp ghé phi trường Đài Bắc, tôi hay mua bánh khoai môn, vài hộp trà xanh. Rất thích các sản phẩm Đài Loan hương vị thơm ngon, bao bì đẹp đẽ. Nay ớn lắm rồi.

Chơi thật cắc cớ. Ở Đài Loan người ta không dùng tác dụng làm dẻo của DEHP. Nhiều công ty dùng DEHP làm phụ gia cho vào các loại nước uống, nước giải khát, nước trái cây và các loại bánh mứt… để bảo dưỡng được lâu và cho màu sắc, hương vị thơm ngon giống hương vị trái cây thật, giá thành rẻ lại thế so với dùng dầu cọ mắc hơn nhiều. Thế là không hợp pháp vì có hại cho sức khoẻ người tiêu dùng. Thương hiệu Đài Loan mất uy tín. Có tác hại lớn đến thị trường thực phẩm và thức uống lên đến 100 tỉ đôla Đài Loan (3,57 tỉ USD). Sóng thần Đài Loan còn lan rộng đến các nước lân cận: Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Việt Nam… Tốt thôi, sóng thần lại quét sạch các công ty rác rưởi, bảo vệ con người.

Cuộc thử nghiệm lâm sàng đau đớn

Báo Focus Taiwan ngày 27/5/2011 đăng tải thông tin từ viện Nghiên cứu sức khoẻ quốc gia liên quan đến DEHP. Trẻ em dùng thức uống có DEHP lâu dài có thể bị rối loạn chức năng sinh dục. Trẻ em dùng 350ml thức uống chứa 12ppm (parts per millon) DEHP mỗi ngày trong 12 tháng liên tục có thể tăng 6 - 8 lần nguy cơ xáo trộn hệ sinh dục khi trưởng thành: teo nhỏ dương vật và các tinh hoàn, dẫn đến nguy cơ vô sinh. Viện trưởng Kenneth Wu, nói: “Đây là lần đầu tiên trên thế giới có nhiều người dùng các thức uống nhuộm DEHP”.

Hình phạt 25 năm tù thêm tiền phạt 10 triệu đôla Đài Loan (345.000 USD) cho Lai Chun - Chieh, chủ công ty hoá chất Yu Shen vì trộn chất gây dẻo, chủ yếu là DEHP và DOP, vào các chất gây đục dùng làm phụ gia thực phẩm, rồi bán cho các công ty chế biến thực phẩm. Chen Che-hsiung, chủ công ty nước hoa Pin Han cũng nhận hình phạt tương tự. Có quá nhẹ tội không. Các nhà nghiên cứu còn tìm hiểu trên chuột, Lai và Chen đã làm một cuộc thử nghiệm lâm sàng trên người rộng lớn và âm thầm. Một thảm hoạ dịu dàng.

Theo GS.BS Nguyễn Chấn Hùng

Sài Gòn tiếp thị