Lời Tòa soạn: Phó Giáo sư - Tiến sĩ - Bác sĩ Mikael Hartman hiện là Phó Chủ tịch Hội đồng Ung thư và Giám đốc Chương trình Ung thư Vú tại Hệ thống Y tế Vinmec. Đồng thời, ông đang công tác tại Singapore, giữ vai trò chủ chốt trong Chương trình Ung thư Vú Quốc gia và được biết đến như một chuyên gia phẫu thuật vú hàng đầu tại đây.

Ông tốt nghiệp y khoa tại Viện Karolinska (Stockholm, Thụy Điển), một trong những cơ sở y học hàng đầu thế giới, và bắt đầu hành nghề từ năm 2005. Với hơn 27 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phòng chống và điều trị ung thư, ông đã thực hiện thành công hàng trăm ca phẫu thuật và có nhiều đóng góp lớn trong nghiên cứu, đặc biệt là các giải pháp phát hiện sớm ung thư vú.

Với ông, mỗi ngày làm việc là một hành trình khám phá mới mẻ. Tận tâm với sứ mệnh cứu chữa bệnh nhân và đẩy lùi ung thư vú, PGS.TS.BS Mikael Hartman chưa bao giờ ngừng yêu nghề hay cảm thấy nhàm chán. Chính tình yêu và niềm đam mê mãnh liệt này đã đưa ông trở thành một bác sĩ, nhà nghiên cứu và giảng viên lâm sàng xuất sắc.

Phóng viên Dân trí đã cuộc trò chuyện với ông về việc điều trị và dự phòng ung thư vú, căn bệnh ung thư phổ biến nhất ở nữ giới và có được rất nhiều thông tin hữu ích. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi xin chia sẻ tới quý độc giả.

Người Việt Nam thường nói "ung thư là án tử". Với ung thư vú thì sao thưa ông, đặc biệt những trường hợp phát hiện ở giai đoạn muộn?

Quan niệm "ung thư là án tử" là không đúng. Với ung thư vú, tỷ lệ người bệnh được chữa khỏi cao hơn rất nhiều so với tỷ lệ tử vong.

Tuy người bệnh sẽ phải trải qua hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật, là một quá trình không dễ dàng, nhưng nó không phải là "án tử". Với những tiến bộ y học gần đây, như các loại thuốc mới và sự kết hợp nhiều phương pháp điều trị, tỷ lệ chữa khỏi ở tất cả các giai đoạn ung thư vú là trên 50%. Và nếu chúng ta phát hiện sớm, tỷ lệ chữa khỏi lên tới hơn 90%. Đây là một con số rất cao.

Ông vừa nhắc đến phát hiện sớm ung thư vú, điều này quyết định như thế nào đến kết quả điều trị bệnh?

Phát hiện sớm là yếu tố quyết định giúp điều trị ung thư vú đơn giản hơn và hiệu quả hơn.

Ung thư vú được chia thành 5 giai đoạn:

- Giai đoạn 0: Tế bào ung thư tại chỗ, chưa lan sang mô khác.

- Giai đoạn 1: Tế bào ung thư bắt đầu hình thành khối u nhỏ, nhưng chưa lan đến hạch.

- Ở các giai đoạn sau, khối u lớn hơn, lan đến nhiều hạch hơn, thậm chí di căn đến các cơ quan khác như phổi, xương.

Bệnh được phát hiện ở giai đoạn càng sớm thì tỷ lệ chữa khỏi càng cao. Ung thư vú có thể chữa khỏi 100% nếu được phát hiện ở giai đoạn 0. Nếu được phát hiện ở giai đoạn 1, tỷ lệ chữa khỏi có thể lên đến 90%. Tỷ lệ này giảm dần ở các giai đoạn sau. Vì thế, việc phát hiện sớm đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị ung thư.

Làm sao để phát hiện ung thư vú sớm thưa ông?

Là bác sĩ, chúng tôi không thể kiểm soát được tình trạng bệnh nhân khi đến khám, có người đến sớm, có người đến muộn. Ở giai đoạn muộn, việc điều trị sẽ nặng nề hơn và tốn kém hơn, đồng thời khả năng chữa khỏi cũng thấp hơn.

Vì vậy, việc phát hiện sớm ung thư không phụ thuộc vào bác sĩ chúng tôi, mà phụ thuộc vào các bạn. Hãy theo dõi sức khỏe thường xuyên và kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm ung thư (nếu có), giúp việc điều trị trở nên đơn giản và hiệu quả hơn.

Phụ nữ nên làm gì để sàng lọc và phát hiện sớm ung thư vú, thưa bác sĩ?

Phụ nữ 40 tuổi trở lên được xếp vào nhóm có nguy cơ trung bình, và nên bắt đầu sàng lọc ung thư vú bằng phương pháp chụp nhũ ảnh (X-quang tuyến vú). Từ 40 đến 50 tuổi, việc sàng lọc nên thực hiện hàng năm. Sau 50 tuổi, tần suất có thể giảm xuống còn hai năm một lần.

Đối với những người có nguy cơ cao, chẳng hạn như có tiền sử gia đình mắc ung thư vú, cần bắt đầu sàng lọc sớm hơn theo hướng dẫn của bác sĩ.

Chụp nhũ ảnh là phương pháp hiệu quả nhất để phát hiện những tổn thương bất thường trong vú mà không thể nhận biết qua việc tự khám. Thực tế, nhiều phụ nữ tự khám thấy hoàn toàn bình thường, nhưng có những tổn thương rất nhỏ, chẳng hạn như vi vôi hóa, chỉ có thể phát hiện qua chụp nhũ ảnh - dấu hiệu sớm nhất của ung thư vú.

Ngoài việc sàng lọc định kỳ, phụ nữ cũng cần lưu ý đến các dấu hiệu bất thường như:

- Tự nhiên sờ thấy u cục.

- Hình dáng vú thay đổi.

- Núm vú tiết dịch bất thường hoặc bị tụt vào trong.

Khi phát hiện các dấu hiệu này, người dân cần đi khám ngay để được kiểm tra kịp thời.

Khi xuất hiện các triệu chứng như trên, ung thư vú có phải đã ở giai đoạn muộn?

Không hẳn. Các triệu chứng có thể xuất hiện ngay cả ở giai đoạn sớm của bệnh. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân chờ đến khi xuất hiện triệu chứng mới đi khám, thì có khả năng là bệnh sẽ ở giai đoạn muộn hơn.

Điều quan trọng nhất là đừng đợi đến khi có triệu chứng mới hành động. Những tổn thương nhỏ như vi vôi hóa hoặc khối u chỉ vài milimet - dấu hiệu sớm nhất của ung thư vú - thường không gây bất kỳ triệu chứng nào và chỉ có thể được phát hiện qua chụp nhũ ảnh.

Thưa bác sĩ, phẫu thuật đóng vai trò gì trong điều trị bệnh ung thư vú, và để điều trị triệt căn thì có cần cắt bỏ toàn bộ tuyến vú không?

Có thể nói, điều trị ung thư vú đã đạt được tỷ lệ chữa trị triệt căn rất cao, mà tôi gọi là "điều thần kỳ" của sự kết hợp nhiều phương pháp điều trị, hay còn gọi là điều trị đa mô thức.

Trong ung thư, các biện pháp điều trị thường được phối hợp, và gần như tất cả các loại ung thư đều phải trải qua phẫu thuật ở một thời điểm nào đó. Có loại ung thư không phải điều trị hóa chất, có loại không cần xạ trị nhưng có những loại phải kết hợp nhiều phương pháp. Vấn đề ở đây là chúng ta kết hợp các phương pháp này như thế nào, trật tự ưu tiên làm cái gì trước, làm cái gì sau. 

Đối với phẫu thuật ung thư vú, có hai phương pháp chính:

- Phẫu thuật bảo tồn vú: Dành cho các khối u nhỏ. Bác sĩ sẽ cắt bỏ khối u cùng một số mô xung quanh nhưng vẫn giữ lại tuyến vú. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ tiếp tục xạ trị để đạt hiệu quả điều trị triệt căn.

- Phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến vú: Áp dụng khi khối u lớn hoặc bệnh nhân có mô vú nhỏ. Trong trường hợp này, bác sĩ vẫn có thể giữ lại phần da và núm vú, sau đó tái tạo lại vú để giữ hình dáng gần như ban đầu.

Nhiều người nghĩ rằng phải cắt toàn bộ tuyến vú thì mới đảm bảo khỏi bệnh. Nhưng không phải vậy, cả hai phương pháp phẫu thuật đều có thể đạt hiệu quả điều trị triệt căn. Cá nhân tôi ưu tiên phẫu thuật bảo tồn vú vì phương pháp này không chỉ giữ được chức năng thẩm mỹ, mà việc tái tạo sau này cũng trở nên dễ dàng hơn.

Có những trường hợp bệnh nhân được chẩn đoán khi khối u đã lớn và nghĩ rằng không thể bảo tồn vú. Tuy nhiên, nhờ các tiến bộ trong hóa trị trước phẫu thuật, chúng tôi có thể thu nhỏ khối u, sau đó thực hiện phẫu thuật bảo tồn vú. Với kỹ thuật phẫu thuật hiện đại, vết sẹo để lại rất nhỏ, khó nhận ra và phần ngực vẫn được bảo toàn nguyên vẹn, đảm bảo yếu tố thẩm mỹ.

Chúng ta có thể làm gì để phòng ngừa ung thư vú, thưa bác sĩ?

Phòng ngừa ung thư vú là vấn đề phức tạp, có thể chia thành ba cấp độ:

- Dự phòng bước 1 là tiêm vaccine, như trong đại dịch vừa qua chúng ta có vaccine phòng Covid-19. 

- Dự phòng bước 2 là phát hiện sớm, ở đây là khám định kỳ để phát hiện sớm ung thư.

- Dự phòng bước 3 là tìm biện pháp điều trị có kết quả nhằm mục đích kéo dài số năm sống thêm của bệnh nhân.

Duy trì lối sống lành mạnh như tập thể dục thường xuyên, hạn chế rượu bia có tác dụng nhất định trong phòng ngừa ung thư vú, nhưng không đáng kể như với các bệnh tim mạch hay đột quỵ.

Ngoài ra, có một điều mà không phải chị em nào cũng biết là việc sinh con và nuôi con bằng sữa mẹ cũng đóng vai trò quan trọng. Tuyến vú của phụ nữ chỉ thực sự hoàn thiện sau lần mang thai đầu tiên, khi có sự thay đổi cần thiết để sản sinh sữa, qua đó giúp giảm nguy cơ ung thư vú.

Ở châu Âu và Mỹ, khoảng 1 trong 9 phụ nữ có nguy cơ mắc ung thư vú trong suốt cuộc đời. Tại Singapore, tỷ lệ này đã tăng từ 1/35 vào năm 1970 lên 1/13 hiện nay. Mặc dù con số cụ thể ở Việt Nam chưa được thống kê đầy đủ, nhưng nguy cơ ung thư vú đang gia tăng.

Vì vậy, tất cả phụ nữ nên được khuyến khích kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm và tăng cơ hội điều trị thành công.

Xin cảm ơn những chia sẻ của Phó Giáo sư và xin chúc ông luôn mạnh khỏe, thành công!

Nội dung: Nam Phương

Thiết kế: Patrick Nguyễn