(Dân trí) - Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo khiến nhiều người trẻ lo lắng máy móc sẽ thay thế công việc của mình trong tương lai. Vậy người trẻ cần hiểu và thích ứng với điều này như thế nào?

Hiện nay, việc nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng tạo ra nhiều sự thay đổi lớn trong cuộc sống của con người. Đặc biệt, sự ra đời của ChatGPT, nền tảng được đánh giá là thông minh nhất hiện nay, được cho là sẽ khiến nhiều ngành nghề bị thay thế.

Trong khi số lượng người có được bằng cấp về học thuật và kỹ thuật đang gia tăng, thì các kỹ năng mềm như hiểu biết sâu sắc về trí tuệ, tính linh hoạt, trực giác và tính sáng tạo sẽ rất cần thiết để người lao động cạnh tranh với máy móc ngày càng thành thạo về mặt kỹ thuật và thông minh.

Theo The Conversation, đã có nhiều suy đoán rằng, với sự phát triển của AI, các ngành nghề phụ thuộc vào sản xuất nội dung có thể trở nên lỗi thời, bao gồm một số ngành nghề như: biên kịch, giáo sư, lập trình viên và nhà báo.

Tuy nhiên, một bài viết khác trên The Guardian chỉ ra rằng ở giai đoạn hiện tại, ChatGPT vẫn bị cho là thiếu sắc thái, kỹ năng tư duy phản biện và khả năng ra quyết định có đạo đức cần thiết để làm báo chí thành công. ChatGPT đôi khi đưa ra câu trả lời hoàn toàn sai, trình bày thông tin sai lệch như sự thật, viết "những câu trả lời nghe có vẻ hợp lý nhưng không chính xác hoặc vô nghĩa".

Bàn về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh, Trưởng khoa Quan hệ quốc tế (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho rằng, thực chất không phải chỉ thời điểm hiện nay người ta mới nhắc đến việc trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế một số ngành nghề, công việc nào đó.

Kể từ khi con người bắt đầu chế tạo ra máy móc, chúng đã dần thay thế rất nhiều công việc của con người. ChatGPT thực chất cũng chỉ là một hình thức mới của trí tuệ nhân tạo. Do vậy theo quan điểm của ông Oanh, AI không thể thay thế hoàn toàn con người ở tư duy và suy nghĩ, nhưng nó có thể thay thế con người tại một số lĩnh vực đơn giản.

Điểm khiến những sản phẩm AI gần đây trở nên đặc biệt là bởi, đây là loại máy móc có thể thay thế và tương tác được với con người như một thực thể có trí tuệ. Trước đây, khi phát thanh truyền hình hay mạng xã hội phát triển thì con người vẫn chỉ sử dụng máy móc như một công cụ để giao tiếp với nhau..

Hiện tại, chúng ta giao tiếp trực tiếp với AI mà đằng sau đó là hàng tỉ phép tính đang diễn ra cũng một lúc, để trả lời những câu hỏi liên quan mà con người đang có nhu cầu cần thiết.

"Trong lịch sử, sự ra đời của động cơ hơi nước cũng đã khiến nhiều công nhân thất nghiệp. Sự ra đời của mạng xã hội cũng đã tạo nên những cuộc cách mạng trong việc buôn bán. Bởi vậy, không nghi ngờ gì khi sự phát triển của AI có thể sẽ khiến nhiều cơ hội việc làm của người trẻ giảm đi.

Với một số ngành nghề, AI hoàn toàn có thể thay thế con người. Ví dụ như trong việc viết nội dung SEO, nếu được lập trình tốt, nội dung mà AI viết ra có thể chính xác tới 99% và người chịu trách nhiệm nội dung chỉ phải sửa rất ít", PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh cho hay.

Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh rằng, "Mặt khác, ở một số lĩnh vực như báo chí, sẽ luôn cần con người thật. Tuy nhiên, đối với các công việc như phỏng vấn, nếu sử dụng AI, công chúng sẽ nảy sinh sự nhiều nghi ngờ.

Thêm vào đó, thông tin phỏng vấn qua AI có thể sẽ bị lược đi một số từ ngữ, thông tin không cần thiết, khiến cho câu trả lời của người được phỏng bị hiểu sai và mất đi giá trị.

Nếu nói về câu chuyện sáng tạo, chúng ta có thể nhận thấy đôi khi máy móc có thể sáng tạo hơn cả chúng ta. Nhưng nếu trao cho AI quyền được sáng tạo nội dung như là các tác phẩm báo chí, chúng ta không thể biết được AI sẽ định hướng con người đến đâu".

Bạn Trang Nguyễn, là một nhà thiết kế làm việc tự do, chia sẻ: "Mình nghĩ rằng AI hoàn toàn có thể thay thế công việc hiện tại của mình và nhiều người khác. Nhưng AI chỉ có thể tạo ra các tác phẩm từ những dữ liệu sẵn có và khó để tạo ra một bản thiết kế hay vẽ thứ gì đó mới hoàn toàn.

Vì thế, dù phát triển đến đâu, AI cũng không thể nào vượt qua được con người bởi nó khó có thể phân tích những tình huống xã hội phức tạp. Những công việc bị thay thế chỉ có thể là những công việc đơn giản, không đòi hỏi quá nhiều chất xám. Còn những công việc đòi hỏi sự sáng tạo liên tục, rất khó để AI có thể thay thế.

Mình cho rằng, để có thể thích nghi trong thế giới mà AI ngày càng phát triển, việc học cách sử dụng những công cụ trí tuệ nhân tạo trở nên vô cùng cần thiết. Hơn ai hết chúng ta cần là người hiểu những gì mình học, mình làm, để giao tiếp chính xác với AI và mang lại hiệu quả tốt nhất".

AI có thể khiến chúng ta ngạc nhiên khi đọc khá tốt một văn bản, nhưng những yếu tố quan trọng mà một nhà văn cần có như sự chính xác, sắc thái con người và cái nhìn sâu sắc thực sự về một chủ đề, thì AI vẫn chưa thực sự hoàn thiện.

Điều quan trọng cần nhớ là AI đưa ra câu trả lời cho bạn dựa trên các từ khóa bạn nhập, nó không thực sự hiểu những từ này theo cách của con người. Điều này dẫn đến việc, ChatGPT đôi khi cung cấp những câu trả lời khá kỳ quặc.

Theo một bài viết trên Namecheap, biên tập viên công nghệ June Wan tại ZDNET, đã yêu cầu ChatGPT viết bài đánh giá về điện thoại iPhone 14 Pro. Wan ấn tượng với cách viết bài đánh giá, cung cấp phần giới thiệu hoàn chỉnh, phân tích sản phẩm và kết luận cách sản phẩm có thể tác động đến trải nghiệm người dùng.

Tuy nhiên, thông tin được cung cấp không phải lúc nào cũng hoàn toàn chính xác. Wan tin rằng điều này là do AI không thể phân biệt được đâu là một nguồn dữ liệu đáng tin cậy. Một vấn đề lớn khác là dữ liệu mà nó lấy đã lỗi thời, dữ liệu đào tạo gần đây nhất của sản phẩm này là từ năm 2021.

Đây cũng chính là lý do tại sao Min Chen, Phó Chủ tịch của công ty dữ liệu và nghiên cứu pháp lý LexisNexis, nói rằng họ sẽ không sớm sử dụng ChatGPT cho các nghiên cứu pháp lý nghiêm túc. Chen tin rằng nó không đủ tin cậy: "Trong một số trường hợp, ChatGPT sẽ đưa ra một câu trả lời rất dài dòng có vẻ hợp lý, nhưng câu trả lời lại không đúng sự thật".

Không kể đến độ tin cậy và độ chính xác, ChatGPT có thể viết khá tốt, nhưng nội dung mà nó tạo ra không hấp dẫn hoặc thú vị lắm, có thể là do nó lấy lại những gì nó tìm thấy trên Internet.

Trong khi đó, một phần quan trọng của việc trở thành một nhà văn là khả năng suy nghĩ nghiêm túc về một chủ đề và hình thành lập luận riêng. Đây không phải là điều mà ChatGPT có thể làm được.

Theo PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh, giới hạn của AI nằm ở cảm xúc và biểu cảm của con người. Kỹ năng sống, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp chính là một điểm khiến chúng ta khác biệt so với phần mềm trí tuệ nhân tạo. Giới hạn về biểu cảm, cảm xúc của con người là điều AI không thể làm được.

Khi bạn đặt ra một câu hỏi với hàng ngàn người, bạn sẽ có thể thu về được hàng ngàn câu trả lời khác nhau. AI cũng có khả năng làm điều tương tự khi nó có thể tổng hợp trí tuệ của con người và đưa ra câu trả lời ngay lập tức.

Nhưng sự giao tiếp của bạn với hàng nghìn người đó, mỗi một người sẽ đem đến cho bạn những trải nghiệm về tình cảm khác nhau mà AI không thể có. Dù phát triển đến đâu, máy móc không thể thay thế con người, bởi vì con người có biểu cảm.

AI kỳ diệu bởi nó có thể tổng hợp tất cả trí tuệ của nhân loại, sự ra đời của các loại máy móc cũng chính là để tạo ra một bản sao bất kỳ từ một bộ phận của chúng ta và thế giới xung quanh với sức mạnh vượt trội hơn, sở hữu suy nghĩ nhanh và giải quyết hàng tỷ phép tính trong 1 giây để phản ứng.

Vì vậy, giới trẻ cần nắm bắt công nghệ và sử dụng nó, nhưng không phụ thuộc vào nó, không nên vì thế mà lười suy nghĩ. Phải tranh thủ phát triển nhiều biểu cảm trong giao tiếp để không bị thay thế.

Điều này cũng đồng nghĩa với việc, người trẻ hiện nay cần sống gần gũi với thế giới thực hơn thay vì chỉ giao tiếp với nhau thông qua màn hình điện thoại, máy tính. Cần quan tâm nhiều hơn đến mọi người xung quanh và quan sát họ, đặt nhiều tình cảm hơn vào cuộc sống để tránh để bản thân trở nên vô cảm, lười suy nghĩ và giống như một sản phẩm AI.

Trong một bài viết bàn về cách mà Gen Z có thể đối phó với các trí tuệ nhân tạo trong tương lai trên Reuter, Vicki Walia, Giám đốc công ty dịch vụ tài chính khổng lồ Prudential nêu quan điểm: "Gen Z không nên đánh giá thấp tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ, lắng nghe, giao tiếp, làm việc cộng tác".

Người lao động trẻ nên làm việc để thiết lập mối quan hệ với các đồng nghiệp lớn tuổi hơn, hoặc thậm chí là hướng dẫn ngược lại là giúp người lao động lớn tuổi học các kỹ năng công nghệ mới.

Theo một cuộc khảo sát của ServiceNow, một công ty điện toán đám mây ở Santa Clara, California, Mỹ, gần một nửa Gen Z được hỏi cho biết họ đã trải qua tình trạng kiệt sức trong công việc trong năm qua. Nửa còn lại cho biết họ đang xem xét một công việc bên ngoài ngành hiện tại của họ vì lo lắng công việc của mình sẽ bị AI "cướp đi".

Cũng trên trang này, Obed Louissaint, Phó Chủ tịch phụ trách tài năng của IBM cho biết, nhân viên đạt trạng thái tốt nhất khi làm điều gì đó có ý nghĩa với họ. Ông nói thêm, để tránh bị kiệt sức, những người trẻ tuổi nên kết hợp việc tìm kiếm mục đích với việc nghỉ ngơi hợp lý cho tinh thần và cố gắng xây dựng những thói quen lành mạnh.

"Trong tương lai, giáo dục cũng phải thay đổi. Dù AI có thông minh và phát triển đến đâu, chúng ta vẫn luôn phải học chăm chỉ những nguyên tắc cơ bản trong mọi ngành nghề. Những người chủ doanh nghiệp sẽ luôn cần những nhân sự mới và sáng tạo, tạo ra các sản phẩm phù hợp với thị hiếu ngày nay của người tiêu dùng hơn.

Đối với giáo dục trong tương lai, chắc chắn những mảng kiến thức về AI sẽ được đào tạo chuyên sâu hơn. Nội dung các môn học phải được đổi mới và cập nhật để theo kịp sự phát triển của thời đại, dạy nâng cao hơn. Nhân viên hiện tại cũng được yêu cầu kỹ năng cao gấp nhiều lần so với trước đây, bởi những người tiêu thụ các sản phẩm, dịch vụ cũng trở nên thông minh hơn", PGS.TS Nguyễn Ngọc Oanh chia sẻ.

Bởi vậy, nếu muốn thành công trong lĩnh vực này, chủ lao động phải đào tạo những nhân viên thật giỏi, tổ chức cho những người lao động đó thực hiện sản phẩm có người tiêu thụ. Nếu ChatGPT thông minh đến thế, chúng ta cần trang bị kiến thức để không quá tụt lùi so với những gì phần mềm này có thể làm được, hiểu được những nguyên tắc cơ bản trong ngành nghề của mình.

Chỉ khi trong đầu chúng ta có lượng kiến thức nhất định, chúng ta mới có thể hỏi và sử dụng các phần mềm AI như ChatGPT đúng cách và có hiệu quả. Những ứng dụng đó có thể sẽ đưa ra cho chúng ta hàng ngàn phương pháp cho một câu hỏi, ví dụ như nếu bạn hỏi về quyết định có nên đầu tư hay không, AI có thể cho bạn vô vàn đáp án.

Với những đáp án đó, quyền lựa chọn là ở chúng ta. AI có lượng kiến thức khổng lồ, nhưng xác suất chính xác của những dự đoán đó không hoàn toàn có thể đạt đến độ 100%. Nó không thể dự đoán những yếu tố bất ngờ như động đất, sạt lở,... tại một khu vực có thể sẽ gây ảnh hưởng tới quyết định đầu tư của bạn.

AI có thể sẽ thay đổi một số ngành nghề và có thể khiến nhiều người mất việc. Nhưng, nếu như giới trẻ được định hướng bởi giáo dục và tự định hướng bản thân không phụ thuộc vào máy móc, hiểu được giới hạn của máy móc, nhìn ra được sự khác biệt, chúng ta sẽ làm chủ được những gì loài người đang tạo nên để biến cuộc sống trở nên thuận lợi hơn.

|Nội dung: Mỹ Hạnh

|Thiết kế: Thủy Tiên