Trung Quốc và Nga tiến tới liên minh tài chính “hạ bệ” đồng USD

Theo dữ liệu gần đây từ Ngân hàng Trung ương Nga và Cục Hải quan Liên bang, đồng bạc xanh chỉ được sử dụng cho 46% giao dịch thương mại giữa hai nước Nga - Trung Quốc. Thay vào đó, đồng Euro lại được giao dịch cao nhất mọi thời đại là 30%, còn đồng tiền quốc gia chiếm 24%, đây cũng là mức cao mới.

Nga và Trung Quốc đã cắt giảm mạnh việc sử dụng đồng đô la trong thương mại song phương trong vài năm qua. Trước đó, cuối năm 2015, khoảng 90% giao dịch song phương giữa hai nước được thực hiện bằng USD. Tuy nhiên, sau khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung bùng nổ Moscow và Bắc Kinh đã phối hợp để giảm giao dịch bằng đồng USD trong các hoạt động thương mại song phương, khiến con số này giảm xuống 51% vào năm 2019.

Alexey Maslov, Giám đốc Viện Nghiên cứu Viễn Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, nói với Nikkei Asian Review rằng, quan hệ Nga -Trung đang tiến đến một “thời điểm đột phá” có thể nâng mối quan hệ lên thành một liên minh trên thực tế.

“Sự hợp tác giữa Nga và Trung Quốc trong lĩnh vực tài chính cho thấy cuối cùng họ cũng đang tìm ra các thông số cho một liên minh mới với nhau. Nhiều người kỳ vọng rằng đây sẽ là một liên minh quân sự hoặc một liên minh thương mại, nhưng hiện nay liên minh này đang hướng nhiều hơn đến ngân hàng và tài chính, và đó là điều có thể đảm bảo tính độc lập cho cả hai nước”, ông nói.

Phi hạt nhân hóa đã trở thành ưu tiên của Nga và Trung Quốc kể từ năm 2014, khi họ bắt đầu mở rộng hợp tác kinh tế sau sự "ghẻ lạnh" của phương Tây đối với Moscow về việc sáp nhập Crimea. Thay thế đồng USD trong các khu định cư thương mại đã trở thành điều cần thiết để tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga.

Dmitry Dolgin, nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng ING ở Nga, giải thích: “Bất kỳ giao dịch chuyển khoản nào diễn ra trên thế giới liên quan đến USD đều được thanh toán qua một ngân hàng của Mỹ. Điều đó có nghĩa là chính phủ Mỹ có thể yêu cầu ngân hàng đó đóng băng một số giao dịch nhất định”.

Việc này đã có thêm cơ sở sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump áp đặt thuế quan lên hàng trăm tỷ USD lên hàng hóa Trung Quốc.

Zhang Xi, một thành viên nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Nga tại Đại học Sư phạm Hoa Đông nói: “Gần đây, Trung Quốc và các thực thể kinh tế lớn mới bắt đầu cảm thấy họ có thể rơi vào tình huống tương tự như Nga: trở thành mục tiêu của các lệnh trừng phạt và thậm chí có khả năng bị loại khỏi hệ thống kinh tế toàn cầu”.

Năm 2014, Nga và Trung Quốc đã ký một thỏa thuận hoán đổi tiền tệ trong 3 năm trị giá 150 tỷ Nhân dân tệ (24,5 tỷ USD). Thỏa thuận cho phép mỗi quốc gia tiếp cận với tiền tệ của nước kia mà không cần phải mua nó trên thị trường ngoại hối. Thỏa thuận đã được gia hạn trong ba năm vào năm 2017.

Một cột mốc quan trọng khác diễn ra trong chuyến thăm Nga của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 6/2019. Moscow và Bắc Kinh đã đạt được thỏa thuận thay thế đồng USD bằng tiền tệ quốc gia cho các khu định cư quốc tế giữa họ. Thỏa thuận cũng kêu gọi hai bên phát triển các cơ chế thanh toán thay thế cho mạng SWIFT do Mỹ thống trị để tiến hành thương mại bằng đồng Rúp và Nhân dân tệ.

Ngoài giao dịch bằng tiền tệ quốc gia, Nga đã nhanh chóng tích lũy dự trữ Nhân dân tệ để thay thế cho đồng USD. Vào đầu năm 2019, ngân hàng Trung ương Nga tiết lộ rằng họ đã cắt giảm 101 tỷ USD nắm giữ - tương đương hơn một nửa số tài sản USD hiện có của họ. Một trong những đồng tiền hưởng lợi lớn nhất từ ​​động thái này là đồng Nhân dân tệ. Đồng Nhân dân tệ đã tăng từ 5% lên 15% dự trữ ngoại hối của Nga sau khi ngân hàng Trung ương Nga đầu tư 44 tỷ USD vào đồng tiền Trung Quốc.

Kết quả của sự thay đổi này là Nga đã mua được 1/4 dự trữ Nhân dân tệ của thế giới.

Maslov giải thích, việc Nga thúc đẩy tích lũy đồng nhân dân tệ không chỉ là nhằm đa dạng hóa dự trữ ngoại hối. Moscow cũng muốn khuyến khích Bắc Kinh trở nên quyết đoán hơn trong việc thách thức vai trò lãnh đạo kinh tế toàn cầu của Washington.

Tuy nhiên, loại bỏ đồng đô la sẽ không dễ dàng.

Ông Jeffery Frankel, một nhà kinh tế học tại Đại học Harvard, nói với Nikkei rằng, đồng USD có ba lợi thế chính: “Khả năng duy trì giá trị của nó bất chấp lạm phát hay mất giá; quy mô tuyệt đối của nền kinh tế nội địa Mỹ và nước Mỹ luôn có một thị trường tài chính sâu, lỏng và mở".

Theo ông, cho đến nay, không có đồng tiền nào cho thấy có khả năng vượt trội hơn đồng USD trên cả ba giá trị trụ cột này.

Tuy nhiên, ông Frankel cũng cảnh báo rằng, mặc dù vị thế của đồng USD vẫn được bảo đảm cho đến thời điểm hiện tại, nhưng các khoản nợ tăng lên và chính sách trừng phạt quá mạnh tay có thể làm xói mòn uy thế của đồng USD về lâu dài.

“Các biện pháp trừng phạt là một công cụ rất mạnh đối với Mỹ, nhưng giống như bất kỳ công cụ nào, có nguy cơ những người khác sẽ bắt đầu tìm kiếm các giải pháp thay thế nếu bạn lạm dụng chúng”, ông nói.

“Tôi nghĩ sẽ thật ngu ngốc nếu cho rằng đồng USD sẽ mãi mãi không bị thách thức và sẽ luôn là loại tiền tệ quốc tế số một trong tương lai”.