Các doanh nghiệp Nhà nước làm ăn ra sao?

134 doanh nghiệp Nhà nước lỗ hơn 115.000 tỷ đồng

Chính phủ vừa gửi Quốc hội báo cáo hoạt động đầu tư, quản lý, sử dụng vốn Nhà nước tại doanh nghiệp trong phạm vi toàn quốc năm 2023.

Tại báo cáo này, Chính phủ đã báo cáo tổng hợp tình hình tài chính và kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2023 của 671 doanh nghiệp Nhà nước tại thời điểm 31/12/2023. Số này gồm 473 doanh nghiệp do Nhà nước giữ 100% vốn điều lệ và 198 đơn vị có trên 50% vốn Nhà nước. Các doanh nghiệp nắm giữ tổng tài sản lên đến gần 3,9 triệu tỷ đồng.

Báo cáo cho thấy hàng trăm doanh nghiệp Nhà nước thua lỗ. 72 doanh nghiệp, chiếm 11% tổng số doanh nghiệp Nhà nước, có lỗ phát sinh trong năm với tổng số lỗ phát sinh là 33.703 tỷ đồng.

134 doanh nghiệp, chiếm 20% tổng số doanh nghiệp Nhà nước, còn lỗ lũy kế, với tổng số lỗ lũy kế là 115.270 tỷ đồng (tương đương 4,6 tỷ USD). Mức lỗ lũy kế này gấp 1,7 lần so với ghi nhận cuối năm 2022 là gần 69.900 tỷ đồng.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tiếp tục lỗ 26.700 tỷ đồng năm 2023, tăng 29% so với khoản lỗ một năm trước đó, chủ yếu do tập đoàn này phải huy động các nguồn phát giá cao, chi phí sản xuất tăng, trong khi giá bán lẻ điện chưa đủ bù đắp.

Công ty mẹ - Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines) lỗ hơn 8.850 tỷ đồng trong 2 năm (2022-2023). Tại thời điểm 31/12/2023, vốn chủ sở hữu của hãng bay này âm 8.377 tỷ.

Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (VICEM) lỗ 1.078 tỷ đồng trong năm này. Cùng với đó, 6 công ty con và 2 đơn vị liên doanh sản xuất xi măng cũng lỗ. Trước đó, năm 2022, hầu hết công ty này đều có lãi, chỉ riêng Công ty cổ phần Xi măng Hạ Long bị lỗ.

Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp có lãi trên 5.000 tỷ đồng chủ yếu là các tập đoàn, tổng công ty. Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) lãi trước thuế gần 56.400 tỷ đồng; Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) lãi sau thuế 6.329 tỷ đồng, Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn lãi 5.072 tỷ đồng...

Tương tự, Tập đoàn Công nghiệp viễn thông quân đội (Viettel) lãi trước thuế 46.331 tỷ đồng, tăng 2% so với năm 2022. Ngoài ra, VNPT cũng lãi 2.931 tỷ đồng, MobiFone lãi 1.958 tỷ đồng...

Kết quả cho thấy 671 doanh nghiệp Nhà nước lãi phát sinh trước thuế năm 2023 đạt 211.198 tỷ đồng, giảm 13% so với năm 2022.

Các doanh nghiệp này có số nợ phải trả là hơn 2 triệu tỷ đồng, tăng 2% so với đầu năm 2023. Trong đó, nợ ngắn hạn chiếm 57% tổng số nợ phải trả của các doanh nghiệp Nhà nước.

Trong khi đó, số liệu 198 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ cho thấy có 2 công ty mẹ đang âm vốn chủ sở hữu gồm Công ty mẹ - Tổng Công ty Cơ khí xây dựng; Công ty mẹ - Tổng Công ty Hàng không Việt Nam.

Hiệu quả chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ

Chính phủ đánh giá doanh nghiệp Nhà nước vẫn là "đầu tàu", tạo động lực cho các thành phần kinh tế khác phát triển, có vai trò chủ chốt trong một số lĩnh vực như an ninh năng lượng, lương thực, viễn thông, xăng dầu, tài chính. Các doanh nghiệp cũng tích cực tái cơ cấu, tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh. Họ cũng có phương án xử lý các đơn vị trực thuộc, dự án đầu tư thua lỗ, kém hiệu quả.

Tuy nhiên, một số doanh nghiệp chưa thể hiện rõ vai trò dẫn dắt, còn yếu ở những ngành quyết định đến tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế như công nghệ cao, cơ khí chính xác, linh kiện, máy móc và thiết bị, công nghệ nguồn.

Đầu tư vào những ngành là động lực tăng trưởng mới như năng lượng sạch, tái tạo, công nghệ cao, chip bán dẫn, hydrogen chưa được ưu tiên, chưa có những dự án đầu tư phát triển với quy mô lớn để tạo động lực bứt phá, có tính lan tỏa.

"Hiệu quả hoạt động doanh nghiệp Nhà nước chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ", Chính phủ nhận định.

Về giải pháp, Chính phủ cho biết tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Nhà điều hành sẽ đẩy nhanh tiến độ, tăng hiệu quả các dự án đầu tư của doanh nghiệp Nhà nước; cơ cấu, thoái vốn tại các đơn vị yếu kém, thua lỗ.

Cụ thể, Nhà nước duy trì sở hữu, tăng vốn tại doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phù hợp với ngành nghề chính. Các dự án đầu tư dàn trải, ngoài ngành sẽ được giải quyết dứt điểm.

Ngoài ra, Chính phủ sẽ có phương án xử lý với các dự án thua lỗ, với mục tiêu giảm tối đa tổn thất cho Nhà nước và xã hội. Trách nhiệm của người đứng đầu bộ ngành, doanh nghiệp sẽ được gắn với việc phê duyệt, tổ chức thực hiện đề án tái cơ cấu, kế hoạch sản xuất kinh doanh, tổ chức và giám sát thực hiện.