"Vùng chết" trên Trái Đất hình thành do đâu?

Một nghiên cứu mới đây đã phát hiện ra rằng, nồng độ oxy tại các hồ trên Trái Đất đang suy giảm một cách đáng báo động.

Tình trạng này cũng ở các đại dương hay sông ngòi, nhưng đặc biệt nghiêm trọng tại các hồ, vì chúng là nơi có tốc độ mất oxy nhanh gấp 9 lần so với vùng biển. Nghiên cứu cho thấy, từ năm 1980 đến năm 2017, lượng oxy hòa tan ở các vùng nước mặt của hồ giảm 5,5%, trong khi ở vùng nước sâu, mức giảm lên tới 18,6%.

Hiện tượng suy giảm oxy đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến hệ sinh thái. Một trong những hệ quả đáng chú ý nhất là các vụ cá chết hàng loạt, như sự kiện tại sông Oder ở Ba Lan vào năm 2022.

Theo các nhà khoa học, hơn 80% trong số 15.535 hồ được nghiên cứu hiện đã bị suy giảm nồng độ oxy nghiêm trọng. Sử dụng dữ liệu vệ tinh và khí hậu, nhóm nghiên cứu đã xác định rằng từ năm 2003 đến năm 2023, khoảng 85% các hồ này chứng kiến sự gia tăng liên tục của số ngày nắng nóng mỗi năm.

Sự gia tăng nhiệt độ này làm giảm khả năng hòa tan oxy trong nước, khiến các hồ ngày càng bị thiếu hụt nguồn dưỡng khí quan trọng này.

Theo nhóm nghiên cứu do nhà địa lý Yibo Zhang từ Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS) dẫn đầu, hiện tượng nắng nóng đóng góp khoảng 7,7% vào tổng lượng oxy bị mất trong hồ. Điều này là do nhiệt độ cao làm thay đổi nhanh chóng độ hòa tan của oxy trong nước.

Các nhà nghiên cứu ước tính rằng sự gia tăng nhiệt độ chiếm tới 55% lượng oxy bị mất trong hồ. Nếu xu hướng này tiếp diễn, đến cuối thế kỷ 21, lượng oxy trong hồ có thể giảm tới 9% theo các kịch bản khí hậu tồi tệ nhất.

Ngoài ra, khoảng 10% lượng oxy bị mất là do sự gia tăng tảo nở hoa, một hiện tượng ngày càng nghiêm trọng hơn do nhiệt độ ấm lên và sự gia tăng chất dinh dưỡng từ phân bón và phân gia súc chảy tràn vào các tuyến đường thủy.

Được biết, các hồ tự nhiên và nhân tạo trên Trái Đất chiếm khoảng 5 triệu km² diện tích bề mặt hành tinh và là nơi sinh sống của nhiều loài sinh vật đặc hữu.

Sự suy giảm oxy trong nước theo đó, đã, đang và sẽ làm gián đoạn nghiêm trọng các hệ sinh thái này, hình thành các "vùng chết" nơi động vật hoang dã không thể tồn tại.

Trên thực tế, nhiều vụ cá chết hàng loạt đã được ghi nhận trên toàn thế giới, như lươn ở New Zealand, cá tuyết Murray ở Úc, cùng nhiều loài cá và trai ở Ba Lan và Đức.

Ngoài ra, sự bốc hơi nước từ các hồ cũng đang gia tăng do nhiệt độ khí quyển cao hơn, làm đẩy nhanh chu trình nước của Trái Đất. Điều này dẫn đến những thay đổi thời tiết cực đoan, từ hạn hán nghiêm trọng đến lũ lụt bất ngờ, gây ra sự gián đoạn lớn đối với hệ sinh thái hồ và cả nền kinh tế phụ thuộc vào chúng. 

Trước những tác động tiêu cực này, các nhà khoa học nhấn mạnh sự cần thiết phải giảm phát thải khí nhà kính nhằm làm chậm lại quá trình nóng lên toàn cầu.

Đồng thời, việc giảm thiểu ô nhiễm từ hoạt động nông nghiệp, đặc biệt là kiểm soát dòng chảy phân bón và chất thải vào hồ, có thể giúp bảo vệ lượng oxy trong nước.