Chiến lược sở hữu trí tuệ cho các trường đại học trong xây dựng đổi mới sáng tạo

Đó là khẳng định của Thứ trưởng Bùi thế Duy tại hội thảo “Xây dựng chính sách SHTT cho các trường đại học và viện nghiên cứu” do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) phối hợp với Cục Sở hữu trí tuệ tổ chức từ ngày 26 - 28/11/2018 tại trụ sở Cục Sở hữu trí tuệ.

Hội thảo nhằm cung cấp cho các đại biểu các kiến thức trong quản trị tài sản trí tuệ, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm, kết nối giữa viện/trường và các tổ chức khác và xây dựng một chính sách sở hữu trí tuệ phù hợp cho tổ chức của mình.

Đây cùng là một trong các hoạt động thuộc Dự án “Khởi tạo môi trường sở hữu trí tuệ” do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới WIPO hỗ trợ nhằm nâng cao năng lực sáng tạo, quản lý và thương mại hóa công nghệ của các nước đang phát triển và kém phát triển đã được triển khai tại một số nước trong khu vực như Malaysia, Thái Lan, Phillipin, Ấn Độ, Iran, Mông Cổ.

Tại Việt Nam, Dự án đang ở giai đoạn khởi động và sẽ thực hiện trong 5 năm 2018-2022. Trong khuôn khổ Dự án, sẽ hình thành một mạng lưới theo mô hình “trục xoay và nan hoa”, gồm các tổ chức hỗ trợ (trục xoay) và các trường đại học, viện nghiên cứu (nan hoa).

Trục xoay đóng vai trò hỗ trợ và điều phối các nan hoa trong quá trình phát triển công nghệ, xác lập quyền sở hữu trí tuệ, cụ thể là bảo hộ sáng chế đối với các công nghệ có tiềm năng và tiếp đó, thương mại hóa các sáng chế đó.

Hoạt động của Dự án bao gồm đào tạo cán bộ cho mạng lưới, thiết lập liên kết giữa các trường đại học, viện nghiên cứu với nhau và với các nhà đầu tư, góp phần hỗ trợ thương mại hóa sáng chế.

Các trường đại học, viện nghiên cứu vẫn “yếu” về thương mại hóa

Có thể thấy, trong các năm qua, trường đại học và viện nghiên cứu của Việt Nam đã tích lũy được năng lực, đóng góp nhiều cho sự phát triển KH&CN của Việt Nam, các công bố quốc tế, đặc biệt các bài báo trên tạp chí ISI cũng đã tăng nhanh.

Tuy nhiên, bên cạnh việc đóng góp cho tri thức của nhân loại, thì “điểm yếu” của viện nghiên cứu, trường đại học Việt Nam là gần như chưa cụ thể hóa các kết quả, chưa biến các kết quả thành tài sản. Hiện trạng này thể hiện thông qua số lượng đăng ký sáng chế hàng năm ở Cục SHTT với hơn 200-300 đơn đăng ký sáng chế của người Việt Nam, điều đáng nói ở dây, các sáng chế gia tăng chủ yếu ở khu vực tư nhân và các chủ thể khác.

Thêm một thực tế, các trường đại học, viện nghiên cứu đăng gặp khó khăn và thiếu kinh nghiệm với một hợp đồng nghiên cứu, đồng nghiên cứu cùng với doanh nghiệp nên các lập các điều khoản về SHTT như thế nào…và gần như bỏ qua điều khoản này.

Câu hỏi đặt ra: Tại sao các kết quả nghiên cứu của trường đại học, viện nghiên cứu được đánh giá là tốt, quốc tế thừa nhận, thậm chí nhiều kết quả góp phần phát triển KT-XH, nhưng kết quả hữu hình lại hạn chế. Nói chính xác là chúng ta chưa quen với cách bảo hộ tài sản, đưa tài sản thành tài sản trí tuệ có giá trị, thành tiền thông qua thương mại hóa?

Để giải quyết vấn đề này, trong tháng 3/2017, bên lề chuyến thăm Việt Nam của Tổng giám đốc Tổ chức SHTT thế giới Francis Gurry, Cục SHTT đã phối hợp với WIPO tổ chức Hội thảo về Nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo tại trường đại học và viện nghiên cứu thông qua mô hình “trục xoay và nan hoa”, Tọa đàm về thực trạng hoạt động nghiên cứu triển khai, bảo hộ sáng chế và thương mại hóa sáng chế tại trường đại học và viện nghiên cứu.

Và song song với sự kiện ngày hôm nay, Bộ KH&CN cũng sẽ triển khai các nội dung xây dựng các Trung tâm ĐMST tại Việt Nam, phối hợp với một số tập đoàn đa quốc gia trên thế giới xây dựng mô hình kết nối giữa trường đại học, viện nghiên cứu và các Doanh nghiệp để hình thành nên mạng lưới ĐMST, từ đó giúp cho các nhà nghiên cứu ở các trường đại học, viện nghiên cứu Việt Nam tham gia mạng lưới này để có thể tham gia xây dựng mạng lưới SHTT.

Bộ KH&CN tạo kết nối mạng lưới trung tâm SHT và chuyển giao công nghệ

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết, cho đến thời điểm này, Bộ KH&CN đã kết nối được mạng lưới gồm 30 trung tâm SHTT và chuyển giao công nghệ (TISC) trong các trường đại học/viện nghiên cứu.

Trong số 30 thành viên này, có 20 viện nghiên cứu/trường đại học đăng ký tham gia Dự án “Khởi tạo môi trường sở hữu trí tuệ” do WIPO hỗ trợ. Sau lần phỏng vấn thứ nhất, WIPO đã sơ bộ chọn 12 đơn vị tham gia Dự án. Sau cuộc họp tham vấn lần này, WIPO sẽ chính thức ký kết và triển khai các hoạt động của Dự án Khởi tạo môi trường sở hữu trí tuệ.

Để triển khai Dự án, Bộ KH&CN sẽ xem xét thành lập Ban chỉ đạo gồm lãnh đạo các cơ quan quản lý, các trường đại học, viện nghiên cứu. Bên cạnh đó, Văn phòng Dự án sẽ được thành lập và được đặt ở Cục SHTT.

Trong giai đoạn tới, Bộ KH&CN sẽ tập trung nguồn lực để Mạng lưới trung tâm SHTT và chuyển giao công nghệ trong các viện nghiên cứu, trường đại học vận hành ổn định, giúp cho các trường đại học,viện nghiên cứu tăng cường năng lực nội tại trong việc xác lập quyền SHTT và chuyển giao công nghệ, đặc biệt là chú trọng vào việc tăng số lượng sáng chế của Việt Nam cũng như thúc đẩy các hoạt động chuyển giao công nghệ, thương mại hóa tài sản trí tuệ.

Sự gia tăng số lượng sáng chế của người Việt Nam và tăng cường hoạt động chuyển giao công nghệ sẽ giúp gia tăng thành quả sáng tạo và chỉ số lan tỏa tri thức, đó là những đóng góp tích cực để cải thiện.

Đồng tình với quan điểm và cam kết hành động của Bộ KH&CN cho hoạt độg SHTT và ĐMST, ông Richard S. Cahoon, Chủ tịch, BioProperty Strategy Group Inc., Giáo sư kiêm nhiệm, Chương trình Quốc tế, Cornell University, Ithaca, NY, Mỹ, Cựu giám đốc Văn phòng Chuyển giao công nghệ đại học Cornell; Ông Ashley Stevens, chủ tịch Focus IP Group, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Osaka, Nhật Bản, cho rằng, tuy Việt Nam đi sau một số quốc gia khác về kinh nghiệm, về chuyển giao công nghệ và SHTT nhưng khi đang ở giai đoạn đầu sẽ có cơ hội xây dựng hệ thống SHTT một cách hiệu quả.

Theo ông ông Richard S. Cahoon, nếu coi SHTT là sáng chế, là “công cụ” cho mọi hoạt động thì “công cụ” ở đây chính là thể hiện bản chất của hoạt động SHTT.

ông Richard S. Cahoon cũng ví von về hình ảnh “chiếc búa” quyền lực có thể xây dựng những gì chúng ta cần xây lại, ở đây chính là phát triển kinh tế, việc làm, công nghệ mới…chính vị vậy, “công cụ” cần phải được dùng đúng lúc”.

“Dự án khởi tạo này phải được đặt vào tay những “thợ xây” có năng lực. Bởi không thể xây dựng một cấu trúc trên nền móng yếu kém. Một ý tưởng sáng tạo, tạo ra một hệ thống sáng tạo, một sản phẩm dịch vụ, một công ty về ĐMST phải dựa trên nền móng vững chắc về chính sách và SHTT”, ông Richard S. Cahoon nhấn mạnh đồng thời cam kết “Không có chính sách SHTT nào là hoàn hảo, chúng ta cần lựa chọn và phụ thuộc và nhu cầu của chính đơn vị mình. Chúng tôi sẽ giúp các bạn hiểu về quản lý SHTT, chuyển giao, thương mại hóa tài sản trí tuệ trong các viện, trường một cách hiệu quả và bền vững, đồng thời cam kết sẽ đồng hành, quan sát, hỗ trợ Việt Nam trong các dự án tới”.

S.H