Trường cao đẳng, trung cấp “dùng dằng” chuyện tự chủ tài chính

Ngày 10/11, toạ đàm “Thực trạng và giải pháp hướng tới tự chủ tài chính trong các trường cao đẳng, trung cấp công lập trên địa bàn TP.HCM do Sở Lao động, Thương Binh và Xã hội (LĐTB&XH) TP.HCM tổ chức thu hút hơn 50 trường tham dự. Các đại biểu đã thảo luận, chia sẻ những thuận lợi và vướng mắc trong việc hướng tới tự chủ.

Chủ trương đã lâu nhưng chỉ vài trường tự chủ

Theo báo cáo của Sở LĐTB&XH TP.HCM, hiện thành phố có 392 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó 52 trường cao đẳng, trung cấp công lập và chỉ có duy nhất Trường CĐ Kỹ nghệ II được Chính phủ ký quyết định thí điểm cơ chế tự chủ từ năm 2016. Những trường còn lại, theo kế hoạch, đến năm 2020 phải đảm bảo tự chủ về tài chính theo quy định chung trong Nghị định 43 (năm 2006) và Nghị định 16 (năm 2015) của Chính phủ.

TS Huỳnh Thanh Điền, thành viên Nhóm tư vấn đề án phát triển Công nghiệp hỗ trợ TP.HCM chia sẻ: Quản lý nhà nước và quản lý sở hữu phải tách biệt rõ ràng. Nếu nhà nước quản lý hoạt động của trường thì chẳng qua là giao vốn thôi. Còn chuyện tuyển sinh, đào tạo, thu học phí, liên kết, tuyển dụng, bố trí cán bộ thì cứ để cho trường lo.

Lẽ ra ngay từ đầu phải cho các trường tự chủ nhưng vì nguyên nhân gì mà bấy lâu nay nhà nước cứ phải bao cấp. Tư duy bao cấp đã để lại hậu quả rất gớm, vì không tự chủ tài chính nên xảy ra tình trạng trường nào “chạy” giỏi thì xin được nhiều hơn và xây cơ sở hoành tráng hơn thế nhưng rốt cuộc tuyển sinh không được thì lại lãng phí vô cùng lớn và tạo áp lực cho ngân sách không thể nào chịu nổi. Vì vậy, đến bây giờ phải lặp lại từ đầu là đặt ra vấn đề tự chủ.

Ông Điền đặt vấn đề, chủ trương tự chủ đã có lâu nhưng tại sao đến giờ mới có 4,5 trường là tự chủ được. Theo ông, phần lớn nguyên nhân là các trường ngại tự chủ vì lo không tuyển sinh được thì thu học phí không đủ để chi đầu tư hoạt động. Gốc rễ của việc này là do lỗi hệ thống từ trước đã cấp phép cho quá nhiều trường ĐH. Nguyên nhân thứ hai, chính vì ngân sách cứ rót xuống, có chi hay không, có hoạt động hay không thì tiền vẫn thế và điều đó dẫn đến các trường kém năng động, sáng tạo nên không thể cải tiến được chất lượng. Vì không có chất lượng nên cũng không tuyển sinh được. Như vậy đó là một vòng luẩn quẩn.

Bà Phạm Quang Trang Thủy, Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Kỹ thuật Công nghệ Hùng Vương cho rằng theo Nghị định 43, trường được tự chủ từ năm 2007. Thế nhưng dù có từ tự chủ nhưng trên thực tế vẫn còn quá nhiều yếu tố bị chi phối, lệ thuộc. Cụ thể như trường bà có thuận lợi là được tự quyết vấn đề kinh phí nhưng lại không được tự chủ về nhân sự. Như vậy liệu có tự chủ không khi trói buộc giữa kinh phí và nhân sự. Nếu anh dạy tốt thì tôi trả kinh phí cao, làm theo năng lực hưởng theo lao động. Nhưng nhân sự lại do phía khác quyết định. Điều này nảy sinh tình trạng những người không làm được việc vẫn ngồi nguyên chỗ đó.

Đồng thời, bà Thuỷ đề xuất, “Phải có hướng dẫn cụ thể về các bước thực hiện tự chủ và có một buổi tập huấn riêng về viết đề án tự chủ cho các trường. Tất nhiên không thể có mẫu chung về tự chủ phù hợp cho tất cả các trường nhưng đó sẽ là bước hướng dẫn cho các trường. Giờ chúng tôi viết đề án tự chủ thì phải bắt đầu mọi thứ như thế nào để hoàn thành được đề án.

Trong khi đó, ông Trần Kim Tuyền, Phó hiệu trưởng Trường CĐ nghề TP.HCM, cho rằng trường luôn tuyển sinh vượt chỉ tiêu, có nhiều thuận lợi để tự chủ, nhưng cần phải có những văn bản hướng dẫn chi tiết và đề nghị phải được tự chủ về nhiều thứ, trong đó có việc tự quyết chỉ tiêu tuyển sinh và liên kết đào tạo.

Các trường đều mong muốn nếu tự chủ được về tài chính thì phải được tự chủ nhiều hoạt động khác nữa như: mở mã ngành, tuyển dụng cán bộ, giáo viên, hợp tác quốc tế, tổ chức bộ máy… để thu hút tuyển sinh. Nếu không, sẽ không khác gì một chân bị trói, một chân bước đi, không thể đi nhanh và vững được.

Các trường đều phải tự chủ, theo lộ trình

Ông Huỳnh Thanh Điền đưa ra giải pháp, “trước tiên phải có cơ chế chung, trong đó phải cho tự chủ tài chính hoàn toàn và tự chủ quản trị cũng phải hoàn toàn. Tôi đồng ý làm phải có lộ trình nếu không khéo thì cùng lúc các trường không tuyển sinh được. Theo đó, từ năm 2018 đến 2020 nên chọn những trường đang tuyển sinh tốt, đang đào tạo những ngành công nghiệp ưu tiên của thành phố để tiến hành tự chủ hoàn toàn. Khi tự chủ hoàn toàn thì sẽ phải chấp nhận việc một số trường hoạt động không hiệu quả phải giải thể. Tự chủ tài chính sẽ tạo ra một bộ lọc rất hiệu quả, thông qua đó sẽ cho biết xã hội này trường nào nên tồn tại và phải giải thể”.

Tại toạ đàm, ông Nguyễn Văn Lâm, Phó Giám đốc Sở Lao động Thương binh và Xã hội TP.HCM nêu: “Có những trường tuyển sinh không được nhưng bộ máy vẫn nguyên 100-200 người mà không dám giảm. Vậy yêu cầu tự chủ làm sao được. Lộ trình của thành phố là các trường đều phải tự chủ, và bản thân các trường phải là người đề xuất lộ trình cụ thể chứ không thể chờ hướng dẫn”.

Theo ông Nguyễn Văn Lâm, để thực hiện tự chủ về tài chính, các trường cần xác định rõ, lâu nay kinh phí nhà nước cấp giải quyết được bao nhiêu phần trăm chi phí hoạt động? Hàng năm kinh phí giảm đi, vậy các trường sẽ phải có những giải pháp nào để bù vào những thiếu hụt đó? Trường cần nhà nước hỗ trợ những khoản nào... Chậm nhất đến ngày 31/12, các trường phải trình lộ trình tự chủ tài chính về các cơ quan chủ quản và sở LĐTB&XH TP.HCM để có sự chuẩn bị chu đáo.

Ông Lâm cũng đồng tình sẽ đề xuất thành phố thành lập tổ công tác với nhiệm vụ tổ chức thực hiện quy hoạch, phát triển cơ sở giáo dục nghề nghiệp và thực hiện lộ trình tự chủ tài chính, tiến tới tự chủ hoàn toàn sau năm 2020.

Lê Phương