Trần Ngọc Mỹ: "Lẽ sống hiển thị trong đối đãi hàng ngày"

Một trong hai "bông hoa" mà nhà thơ Trần Ngọc Mỹ hoàn thành đầu năm 2025 là trường ca Xuyên qua giấc mơ, gồm 6 chương.

Chương 1 của trường ca Xuyên qua giấc mơ có tên Lời ký ức và được tác giả phân chia thành 3 đoạn/ mục (tạm gọi như thế) gồm: Khúc rời về bố, Khúc rời về mẹ và Bài học từ cây.

"Nhập nhòa ánh sáng khua/ Nơi căn phòng thân thuộc/ Thước phim đang tua lại đời mình", Trần Ngọc Mỹ bắt đầu với Lời ký ức, trong khung cảnh vừa hiện thực đời sống, vừa hiện thực huyền ảo (với thơ) như thế; nơi có "Nụ cười thơm trái thị/ Hồn nhiên lấp lánh chín vàng", thuần khiết, thánh thiện.

"Bố bảo hòa bình hôm nay/ Đánh đổi bằng máu xương đồng đội/ Bố bảo Việt Nam xanh lên ngợp lối/ Nhờ mồ hôi nước mắt mấy mươi mùa bão giông/ Thấm đẫm tầng tầng đá sỏi/ Biết bao tấm gương tận tụy hy sinh...", (trang 12).

"Người bố" trong những Khúc rời về bố là cựu chiến binh, dâng hiến những năm tháng tuổi trẻ vì độc lập, tự do của đất nước.

Ông vừa tự hào, vừa day dứt: "Chiến tranh đã lùi xa/ Vết thương còn day dứt ký ức bố/ Có ngọn lửa không bao giờ tắt/ Có nỗi đau thành sẹo, không được phép quên", (trang 13).

Với mẹ, người phụ nữ ở hậu phương lại khác, chịu bao thiệt thòi cùng thế hệ: "Mẹ xoài bơi giữa chợ sớm tất bật/ Quáng quàng chạy đua cuộc mưu sinh", "Năm vùn vụt trôi nhanh/ Cánh đào rơi son trẻ".

Đọc chương 1 - Lời ký ức - nhận ra người "con" có những năm tháng tuổi thơ thật đẹp, được bố cõng nhong nhong, được làm con của người mẹ lam lũ, hát hay, khâu vá giỏi, tha hồ nũng nịu; nhưng cũng sớm nhận về bất hạnh, khi bố mất sớm, "Bố về bên kia rồi/ Mẹ dò dẫm vượt đêm/ Trụ cột vững vàng. Thiếu vắng tình cảm con lớn lên/ Cùng cây xanh trước cửa nhà mình", nhận được nhiều bài học từ cây, hoa, con kiến, con chuồn chuồn và cả bão táp, mưa sa...

Lời ký ức gợi cho người đọc cảm xúc phi thời gian với từng độc giả cụ thể, đọc ở một thời điểm cụ thể sẽ tiếp nhận được cảm xúc phi thời gian cụ thể.

Nếu như thơ là kết quả của sự sáng tạo khi nhà thơ biết vịn vào cô đơn thì đọc thơ hay trường ca, vì thế cũng là quá trình cá nhân hóa, cụ thể hóa theo cách nói của nhà triết học Ba Lan, Roman Ingarden (1893-1970).

Chương 2 có tên Ý nghĩ gồm 65 câu thơ, có 9 tiếng tác giả gọi mẹ, 2 lần nhắc đến bố; trong đó có 2 lần dùng điệp từ "Mẹ ơi mẹ". Không gian, thời gian nghệ thuật trong chương II thật đẹp, có bốn mùa hoa lá, tiếng chim, mùi, vị, con thuyền, dòng sông... đủ để hoài niệm, ước ao.

Trần Ngọc Mỹ là nhà thơ dẫu khi tự sự cùng ký ức, vẫn có những câu thơ bật lên vẻ đẹp mỹ triết, từ thiên nhiên, đến cuộc đời. "Mỗi trang sử con đọc/ Như chiếc cầu nối mình với ông cha" (trang 12); "Lẽ sống không đậu ở điều kỳ vĩ/ Lẽ sống hiển thị trong đối đãi hàng ngày", (trang 15); "Bông hoa nhỏ dạy con hiểu mùa xuân/ Đẹp biết mấy cũng là hữu hạn", (trang 20); "Tình yêu thiêng liêng là tình yêu xứ sở/ Và mát lành che chở cho con/ Suốt cuộc đời là mẹ, là cha", (trang 30).

"Tất cả cảm hứng thi ca đều chỉ là giải mã những giấc mơ", cách đây 5 thế kỷ, Hans Sachs, nhà thơ, nhà soạn nhạc người Đức đã nói như vậy. Xuyên qua giấc mơ của Trần Ngọc Mỹ là một giấc mơ dài, ám ảnh tác giả.

Trong 6 chương của trường ca, theo tôi, chương 5 có tên Những cuộc gặp gỡ và chương 6 có tên là Tỉnh giấc là hai nút thắt và mở sau giấc mơ. Hay nói cách khác, đó là sự tỉnh thức sau giấc mơ, phơi lên vẻ đẹp của tư tưởng.

Trần Ngọc Mỹ gốc Hải Dương nhưng lớn lên và lập nghiệp ở Hải Phòng. Trong dòng chảy ký ức của tác giả có những năm tháng đáng tự hào của thành phố Cảng.

"... Mẹ vẫn bảo/ Sống nơi nào nhớ khắc ghi lòng/ Tạ ơn linh hồn đất đai cây cỏ/ màu xanh quen lọc không khí mà thở/ Thắp nụ cười chào ngày mới sáng tươi (Về lại thành phố, trang 82).

Để kỷ niệm đẫm đầy sức sống, chị xác tín: "Con sẽ dành tình yêu trọn vẹn cho những đứa trẻ/ Như cách bố mẹ thắp lửa trong con/ Con lại trao một phần ký ức đời mình/ Ươm hạt mầm bình yên be bé/ Qua bao mùa nắng mưa/ Sinh sôi tán rộng/ Giữa cuộc đời nhiều gió lộng/ Những đứa trẻ biết mình sẽ phải bấu víu vào đâu", (trang 83).

Văn là người, thơ càng như vậy. Trần Ngọc Mỹ chia sẻ, ý tưởng trường ca Xuyên qua giấc mơ bắt đầu từ những ký ức đẹp về tình yêu thương của chị với cha mẹ, quê hương; từ sự hy sinh của ông cha, hun đúc lên sức mạnh cho hiện tại.

Thông qua trường ca, chị hy vọng mỗi người có được tâm hồn vừa tràn ngập yêu thương, vừa mạnh mẽ, dám đối diện với mọi khó khăn, bất trắc trong cuộc đời của thời đang sống sống, xoa dịu được những lo âu có niềm tin với tương lai.

Thời gian có thể hủy hoại các lâu đài, cơn bão Yagi có thể đập vỡ những con đê chắn sóng, kè biển Đồ Sơn nhưng lại làm giàu những vẫn thơ. Và, dẫu "Biển đời thăm thẳm không cùng", (trang 88), dẫu "Vết thương còn day dứt ký ức bố", (trang 13)... thơ ca có giá trị đối với đời sống, con người biết vịn vào sự tử tế do thơ ca mang đến. Đó cũng là thông điệp của Xuyên qua giấc mơ.

Trần Ngọc Mỹ là nhà thơ trẻ của Đất Cảng, Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Chị đã xuất bản 9 tập thơ. Tôi gọi những quan niệm của Trần Ngọc Mỹ là tự bạch nghề nghiệp và là hạnh phúc.

"Tôi muốn chia sẻ những bông hoa hoàn thành, bởi người chịu được cô đơn đến mấy, thì vẫn mong muốn nhận được sự đồng cảm, sẻ chia của ít nhất một ai đó. Tôi cũng hi vọng, những bông hoa của mình thực sự mang lại giá trị cho ai đó chạm vào. Và cứ còn một người hướng ánh mắt về hoa hay đọc thơ của tôi, thì tôi vẫn còn động lực để dám chia sẻ thơ".

Theo nhà văn, TS. Ngô Tự Lập: "Tác giả sáng tác một văn bản mà anh ta/chị ta hình dung sẽ là một bài thơ, nhưng thật ra chỉ là một bài thơ theo đúng nghĩa khi có người đọc nó". 

Một bài thơ hay trường ca, khi được tác giả giới thiệu thì cái "cá nhân hóa" ấy đã có một đời sống độc lập với tác giả. Điều này tùy thuộc vào khả năng đánh thức cảm xúc người đọc của văn bản, người đọc biết "cụ thể hóa", như đã nói. Với ý nghĩa này, Trần Ngọc Mỹ đã có những thành công.