Khám phá Sài Gòn trước 1975 qua văn hóa ẩm thực đường phố

Sài Gòn vốn được mệnh danh là “Hòn ngọc Viễn Đông”. Nơi đây có sự giao thoa, chắt lọc, tiếp thu của nhiều nền văn hóa từ Đông sang Tây, để rồi tích tụ thành một nét đặc trưng rất riêng của mình. Đi ngược thời gian về giai đoạn những năm trước 1975, nhìn vào nét văn hóa tuy nhỏ bé nhưng không kém phần quan trọng: văn hóa ẩm thực đường phố, ta như được thấy lại một phần cuộc sống rất thú vị của Sài Gòn năm xưa.

1. Hủ tíu, phá lấu

Hủ tíu vốn có nguồn gốc từ văn hóa Trung Hoa. Từ năm 1778, ngay từ khi mới xuất hiện, hủ tíu đã trở thành một món ăn không thể thiếu trong đời sống người Sài Gòn.

Những gánh hàng rong thế này xuất hiện nhiều vô kể

Hủ tíu được chế biến khá công phu. Món ăn này vừa có cái ngọt thanh của nước dùng, cái đậm vị của các thứ gia vị trộn lẫn và sự phong phú của nhiều nguyên liệu cùng hòa quyện. Có khá nhiều “phiên bản” khác nhau của hủ tíu, từ hủ tíu Nam Vang đến hủ tíu Mỹ Tho, hủ tíu Triều Châu.

Mỗi loại hủ tíu có một nét đặc trưng của riêng mình, không thể đem so sánh. Nhưng dù bạn có khó ăn đến mấy, chắc chắn hủ tíu Sài Gòn vẫn là nơi có thể chiều lòng bất cứ ai.

Xe hủ tíu xưa được đẩy đi khắp thành phố

Ngày nay, hầu hết hủ tíu đều được bày bán ở các nhà hàng, quán ăn lịch sự. Nhưng đâu đó trên đường phố, người ta vẫn thấy xuất hiện những chiếc xe nhỏ với mái che thân thuộc, mang theo hương vị hủ tíu gia truyền đi khắp các ngõ ngách Sài Gòn.

Xe hủ tíu ngày nay

Nhiều người vẫn lưu giữ truyền thống của gia đình bằng cách sử dụng những chiếc xe đẩy có “tuổi đời” hơn 40 năm.

Phá lấu cũng là món ăn phổ biến ở đất Sài Thành. Trước 1975, những chiếc xe chở đầy phá lấu là kí ức thân thuộc của người Sài Gòn.

2. Phở Tàu Bay

Trong các quán phở nổi tiếng lâu đời nhất Sài Gòn, có một tên tuổi lừng danh là phở Tàu Bay. Đối với nhiều người Sài Gòn, đó không chỉ đơn giản là một quán phở mà là một phần của văn hóa ẩm thực nơi đây, gắn liền với rất nhiều giai thoại, kỷ niệm.

Có mặt ở Sài Gòn năm 1954, phở Tàu Bay mang đậm hương vị miền Bắc và nhanh chóng trở thành tiệm phở được yêu thích nhất nhì Sài Gòn.

Bát phở Tàu Bay ngày xưa đặc biệt bởi hương vị độc đáo, bát lại nhiều thịt, nhiều bánh và đặc biệt là không có rau. Thậm chí, những người sành ăn còn cho rằng “sẽ là sự hạ thấp phở Tàu Bay nếu cho rau vào”.

Ngày nay, phở Tàu Bay vẫn được nhiều người ưa thích. Nhiều người xa quê hương, khi về đến Sài Gòn nhất định phải ghé phở Tàu Bay để ăn hết một “tô xe lửa” - tô to đùng đặc biệt của tiệm phở danh tiếng này.

Phở Tàu Bay vương vấn, ám ảnh lòng người đến mức nhà văn Tô Hoài đã dành cho nó một vị trí đặc biệt trong tập hồi ký “Cát bụi, chân ai”. Ông lý giải sự thú vị của cái tên Phở Tàu Bay: “Gánh phở ông Tàu Bay xưa đỗ cạnh dốc bên gốc cây thị đầu sân vào sở Văn Tự . Chỉ tình cờ một câu bông đùa cái mũ da lưỡi trai hơi dài khác thường của ông hàng so sánh với chiếc mũ phi công mà thành tên phở Tàu Bay, một hàng phở gánh buổi sáng.”

3. Hàng mía ghim

Nhắc đến Sài Gòn là nhắc đến một "thiên đường nhiệt đới", nơi có nắng vàng trải khắp các con đường, những cơn gió oi nồng và sắc màu rực rỡ từ những trái cây xứ nóng.

Xưa kia, hàng mía ghim là điểm hò hẹn của tất cả mọi người, không kể lứa tuổi, tầng lớp. Tuy bình dị, nhỏ bé nhưng hoa quả ghim đã trở thành một phần kí ức tuổi thơ của người Sài Gòn, và cho đến tận bây giờ, chúng vẫn chưa bao giờ bị coi là "lỗi thời".

Ngày nay, những hàng trái cây này thường đa dạng hơn với nhiều loại hoa quả: cóc, ổi, mía, đến cả xoài hay quả me chua ứa cả nước miếng đều được bán đầy rẫy trên khắp các con đường.

4. Xe bán mực nướng

Những hàng mực nướng thế này xuất hiện khá nhiều ở các bến tàu, bến cảng của Sài Gòn xưa. Mực nướng thường được bán cùng ruột vịt cán mỏng. Và chúng sẽ trở thành “bộ đôi hoàn hảo”, nếu có thêm sự song hành của… bia Con cọp.

5. Những gánh hàng rong

Đủ các loại đồ ăn được bán trên khắp thành phố. Qua những khung ảnh xưa, chúng ta có thể cảm nhận nhiều sắc thái văn hóa khác nhau tại Sài Gòn. Tất cả tạo nên một bản sắc thú vị của ẩm thực Sài Gòn mà không nơi nào có được

Bài: Hoàng Ngọc

Ảnh: Saigonhomnay