Hé lộ về biệt thự cổ gần một thế kỷ dưới chân núi Hàm Rồng

Cách núi Hàm Rồng khoảng 1 km là dấu tích về căn biệt thự cổ nằm tại làng Ngol Tả, phường Chi Lăng, TP Pleiku, Gia Lai. Căn biệt thự cổ nằm trên đất thuộc Trung tâm Lâm nghiệp nhiệt đới (Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam) quản lý. Xung quanh căn biệt thự cổ là những rừng thông xanh.

Trên biển đồng của biệt thự có ghi xây dựng từ năm 1930. Hình dáng của căn biệt thự được thiết kế theo kiến trúc thời Pháp. Trải qua thời gian, căn biệt thự đã không còn nguyên vẹn. Mái nhà bị hư hỏng hết, chỉ còn lại khung nhà và một số cột trụ, tường của căn biệt thự.

Phần còn chắc chắn và xây dựng một cách tỉ mỉ là phần móng với chiều cao hơn 2 m. Tuy gần một thế kỷ nhưng lớp bê tông trộn vẫn khó bong tróc. Ngoài ra, biệt thự còn mấy ống khói xây ở góc các phòng, mỗi phòng trong biệt thự còn có lò sưởi. 

Đại diện cán bộ của Trung tâm Lâm nghiệp nhiệt đới chia sẻ, theo bản đồ của Cục Địa dư Đà Lạt thì trước năm 1975, bà Nguyễn Thị Thi là chủ sở hữu khu đồn điền có mấy biệt thự Pháp cổ này. Sau đó, Trạm Nghiên cứu chống xói mòn đất nông nghiệp đã tiếp quản rồi bàn giao lại chừng 9 ha đất cho Trung tâm quản lý đến bây giờ.

Ông Trương Văn Luận - Phó Giám đốc Công ty TNHH dịch vụ vận tải du lịch Thuận Tiến Gia Lai, người từng sống trong căn biệt thự cổ này cho biết,  khoảng năm 1978, cán bộ, nhân viên của Trạm Nghiên cứu chống xói mòn đất nông nghiệp Tây Nguyên (Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) được giao tiếp quản nơi này.

Mọi người sống trong căn biệt thự này có nhiệm vụ là nghiên cứu khí hậu, thủy văn, địa mạo của Gia Lai nói riêng, Tây Nguyên nói chung để Nhà nước triển khai các chương trình nông nghiệp. Sau khi đề tài hoàn thành thì bàn giao lại cho Trung tâm Lâm nghiệp nhiệt đới kế thừa. 

"Trước khi chúng tôi ở đây thì khu vực này là đồn điền cà phê do bà Nguyễn Thị Thi sở hữu. Nghe đâu, trước đó, đây là Trại Nghiên cứu giống cây trồng của chế độ cũ. Họ xây dựng 8 biệt thự cho chuyên gia của trại ở và làm việc. Lúc chúng tôi còn làm ở trại, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng phu nhân, lãnh đạo Nhà nước và tỉnh Gia Lai có đến thăm", ông Luận nhớ lại.

Trong những ngày cuối tuần, thi thoảng lại có những nhóm thanh niên rủ nhau đến biệt thự để chụp hình, quay phim lưu niệm. Hình ảnh từ những bức tường phủ kín rêu phong, cộng với một vài cây lớn mọc trong các phòng của căn nhà, hoa dã quỳ nở vàng đã tạo một vẻ đẹp hoài cổ và gần gũi với thiên nhiên. Đường đi vào cũng thuận lợi nên hấp dẫn các bạn trẻ thích khám phá tìm  đến chiêm ngưỡng.

UBND TP Pleiku cũng đã khảo sát thực tế biệt thự Pháp cổ này. Tuy nhiên vẫn còn nhiều đánh giá tiếp theo để xây dựng phương án khu vực đó thành một di tích, địa điểm tham quan, du lịch.