Cận cảnh chiếc khăn đội đầu dài 5m của phụ nữ dân tộc Pà Thẻn

Trong khuôn khổ chương trình "Không gian văn hóa, du lịch và thương mại tỉnh Hà Giang tại Hà Nội - năm 2020", hình ảnh người phụ nữ dân tộc Pà Thẻn chăm chú, tỉ mỉ bên khung dệt vải đã thu hút sự chú ý của đông đảo du khách Thủ đô.

Chương trình "Không gian văn hóa, du lịch và thương mại tỉnh Hà Giang tại Hà Nội - năm 2020" giới thiệu tới du khách triển lãm ảnh về vẻ đẹp cảnh sắc, con người Hà Giang; giới thiệu đặc sản chè Shan tuyết cổ thụ, trình diễn kỹ thuật làm sợi và dệt lanh truyền thống, trình diễn múa khèn… với sự tham gia của rất nhiều nghệ nhân tiêu biểu.

Người dân tộc Pà Thẻn định cư lâu đời và sinh sống nhiều nhất ở các xã Tân Trịnh, Tân Bắc (huyện Quang Bình, Hà Giang). Trang phục người Pà Thẻn có những nét đặc trưng về kiểu dáng, màu sắc, chất liệu, trong đó chủ đạo là màu đỏ.

Chị Tải Thị Mai, nghệ nhân dệt vải của hợp tác xã dệt thổ cẩm thôn My Bắc, xã Tân Bắc cho biết: "Để hoàn thành một bộ trang phục có khi kéo dài cả năm và đòi hỏi sự khéo léo, chăm chỉ. Các công đoạn dệt, thêu hoa văn được làm thủ công bởi đôi tay của phụ nữ Pà Thẻn".

Bộ nữ phục của người Pà Thẻn bao gồm: Khăn, áo, thắt lưng, váy, yếm. Nữ thường để tóc dài vấn khăn quanh đầu, hai đầu khăn có đính hai chùm tua rua màu vàng, đỏ trông đẹp và lạ mắt.

Loại khăn dài vấn đầu của họ gồm 1 đôi: Khăn trong làm bằng vải sợi bông nhuộm chàm, dài khoảng 350-500cm, rộng khoảng 30cm nhưng được gấp nhỏ chỉ còn khoảng 5cm. Khăn ngoài được làm bằng vải màu đỏ dệt xen những sọc trắng.

Khi sử dụng, khăn trong được quấn nhiều vòng xung quanh đầu, tạo thành một vành rộng, sau đó mới quấn lớp khăn ngoài. Quấn xong, người ta dùng chỉ khâu đính để giữ cho khăn không bị xô lệch, vì vậy có thể tháo ra khỏi đầu mà không cần quấn lại.

Để giữ gìn trang phục truyền thống của dân tộc mình, chị Tải Thị Mai đã thành lập hợp tác xã dệt thổ cẩm được 4 năm nay, nhằm tập hợp những phụ nữ trong thôn biết dệt vải để cùng làm ra những sản phẩm thổ cẩm: Quần áo, túi xách, vỏ gối, khăn, mũ… bán cho du khách.

"Hợp tác xã của tôi hiện có 12 người, tôi là người thiết kế mẫu để các chị em dệt theo. Tôi thường bán các sản phẩm ở hội chợ, trên facebook và làm theo yêu cầu khi có khách đặt hàng", chị Mai cho biết.

Người Pà Thẻn chỉ có duy nhất một loại trang phục nguyên gốc, được gìn giữ từ đời này sang đời khác, mẹ truyền dạy cho con gái, nên hầu hết các chị em phụ nữ đều biết tự dệt vải, thêu thùa phục vụ nhu cầu của bản thân.

Quan niệm màu đỏ là màu lửa, màu của ánh sáng, thần lửa là vị thần thiêng liêng của dân tộc. Do đó, phụ nữ Pà Thẻn lấy màu đỏ làm màu chủ đạo trên trang phục, kết hợp với những vải trắng và đen, xen kẽ những đường hoa văn để tạo nên bộ trang phục hài hòa với khung cảnh núi rừng thiên nhiên hùng vĩ.

Phụ nữ Pà Thẻn mặc những bộ váy áo với sắc đỏ rực rỡ, màu chàm của nam giới. Đồ trang sức vòng cổ, vòng tay, hoa tai, nhẫn tay.

Hoa văn trên vải của dân tộc Pà Thẻn rất đa dạng, hoa văn hình học: Hình chữ thập, tam giác, hình vuông, hình thoi… trên khăn, ngực áo, eo lưng, gấu áo, thân váy. Ngoài ra còn hoa văn hình người, chân chó, mắt cua, con nghé, sừng trâu.

"Việc dệt vải, thêu thùa thường làm vào những lúc nông nhàn. Hình thù các hoa văn xuất hiện trong từng đường khâu, mũi chỉ phản ánh cuộc sống của người dân và gắn liền với các con vật gần gũi, đặc biệt là họa tiết hình con chó", chị Mai cho biết thêm.

Để tạo dáng thêm cho chiếc áo vốn không có cổ, các cô gái trẻ thường mặc thêm một chiếc áo sơ mi trắng ở bên trong.