Chợ phiên Lũng Vân
Chuyện ở phiên chợ vùng cao, nhưng hình như không chỉ là chuyện về chợ…
Đường đi hiểm trở đèo dốc, nếu không có phương tiện cơ giới, thì người ta chỉ có cách thồ hàng bằng gùi, không được bao nhiêu, ít người xuôi lên đây buôn bán, nên thuần hàng địa phương. Vải vóc, thổ cẩm, đồ đan, rau cỏ, củ quả, hoa trái, chim thú rừng…Đi chợ có lẽ là đi chơi, trao đổi hàng hóa nhiều hơn. Vùng này cho đến ngày nay, người ta rất ít tiền, thậm chí nhiều người không có tiền.
Khu bán gia súc và gia cầm chợ Lũng Vân. Phần lớn nguồn thực phẩm thịt lợn, gà, vịt giờ đây được chuyển từ dưới xuôi lên, rất hiếm thứ được nuôi và cung cấp tại chỗ.
Tháng 8 năm nay chúng tôi đi chợ Lũng Vân, thì thấy mọi chuyện khác hẳn. Chợ họp từ sớm, từ 6 – 8 giờ sáng là tan chợ, nên trước đó nhiều xe máy, ô tô tải nhỏ chở hàng vượt núi từ tờ mờ sáng. Toàn bộ chợ hầu như không có một sản phẩm địa phương nào, trừ mấy người đem gùi thồ đan tre ra bán. Tất cả quần áo, đồ điện tử, thịt cá, hoa quả, bánh kẹo, đồ gia dụng, thậm chí cả rau cỏ cũng mang từ dưới lên. Nghĩa là vùng này không có một hàng hóa địa phương nào, người dân đến đây là mua chứ không có gì để bán.
Đây là một báo động về suy thoái kinh tế, một sự trống rỗng hoàn toàn về vật chất của đời sống dân cư. Nếu đi sâu vào trong các làng bản, dù có đất, nhiều nhà cũng không trồng rau cỏ gì, mà hái lượm rau cỏ từ bìa rừng, nấu ăn qua quýt. Người dân hầu như không có tiền, không có thu nhập gì ngoài ít ngô, các sản phẩm địa phương khác như tre, nứa thì do điều kiện chuyên chở rất khó khăn tốn kém, nên người ta không lên đây thu mua. Thú rừng không còn, rừng già cũng ít, cây cối không được phép chặt tùy tiện để bảo vệ rừng, xây dựng cũng hết sức hạn chế, trừ vài ngôi nhà công cộng của nhà nước. Cả phiên chợ không có một hàng nước chè nào, trừ vài ngôi nhà bán cháo lòng, tiết canh, vài người bán bánh rán, bánh bao đun nấu tại chỗ, vài hiệu tạp hóa lưu cữu. Chất lượng hàng hóa và thực phẩm đều rất thấp, vì người dân chỉ có thể mua đồ rẻ tiền.
Bản tính của người Mường là không thích làm ăn tranh giành gì, không cố gắng, không tích lũy và làm giàu, trong hoàn cảnh địa lý khó khăn, dù cảnh vật rất đẹp, khí hậu trong lành. Mặt khác thì nó cho thấy sự suy thoái dần dần của cư dân bản địa. Trong xã hội hiện tại không có thu nhập gì, mà sống ở những vùng cô lập, thì cũng có nghĩa là thanh thiếu niên không có tiền đi học nơi xa và trưởng thành với những ngành nghề hiện đại. Một người lớn tuổi nói với tôi, người dân miền núi thì thọ đấy, nhưng trăm năm ở đây chỉ bằng một năm dưới xuôi. Câu nói này bao hàm chất lượng và thông tin sống mà đời người được hưởng.
Theo TT&VH Cuối tuần