Chuyện “nước chấm” trong nét ẩm thực của người Hà Nội

Bát nước chấm không thể thiếu trong mọi bữa ăn

Hà Nội không chỉ quyến rũ trong mùa thu se dịu, không chỉ ngạt ngào trong hương hoa sữa khắp 36 phố phường mà còn được nhớ đến bởi một nét đặc trưng đầy thú vị - đó là bát nước chấm trong mâm cơm của mỗi gia đình. Giữa mâm cơm bao giờ cũng có một bát nước chấm như hình Mặt trời trên mặt Trống đồng, còn đũa được so ra dăm bảy đôi, để vào các khe bát, tỏa đều tựa tia nắng.

Nước chấm đã trở thành một phần trong nét văn hóa ẩm thực của người Hà Nội. Với họ, bữa ăn ngon không đến từ sự xa xỉ nên người Hà Nội xưa vẫn dùng nước chấm Ma-gi cho những món ăn dân dã như bánh chưng rán, xôi lạp xưởng hay sau này là bánh mì thịt quay…

Nói về nét đặc trưng này của người thủ đô ngàn năm văn hiến, PGS. TS Đinh Ngọc Vượng cho biết: “Hồi đất nước còn khó khăn, hình ảnh quen thuộc là cả gia đình ngồi quây quần bên nồi cơm một phần gạo trắng, 2 phần củ mì, củ sắn. Đôi khi được bổ sung thêm đĩa rau luộc cùng bát nước chấm MAGGI. Tô canh là nước luộc rau bỏ tí muối vắt thêm tép chanh cho lạ miệng. Cả nhà vừa ăn vừa tíu tít chuyện trò”.

PGS. Vượng cho rằng, do đặc trưng (màu sắc, hương vị, cách dùng...) với xì dầu về cơ bản là giống nhau nên đa số người dân nhầm MAGGI là một loại “xì dầu hạng sang”. MAGGI được dùng hạn chế, tiết kiệm hơn xì dầu (Xì dầu thoải mái dùng đi/ Khi nào khách khứa Ma-gi mới xài). Và cũng bởi vì Ma - gi có mùi thanh nhẹ, ngon hơn, trong khi xì dầu lại có vị hắc, nên được nhiều người ưu thích hơn. Dần dà, MAGGI - một nhãn hiệu riêng biệt - đã bị “Việt hóa”, “chung hoá” thành từ Ma-gi (còn viết là ma-gi, madi, ma-di, ma di...).

Từ góc nhìn của Nhà sử học, ông Dương Trung Quốc chia sẻ: “Tôi có hỏi mẹ tôi, người đã từng trải qua những năm 1930, năm nay bà 90 tuổi; ấn tượng đầu tiên về chai MAGGI là nó có hình dáng giống tháp Eiffel”. Ông cho biết thêm sở dĩ người Việt Nam gọi MAGGI là “Ma-gi” vì nó được phát âm theo tiếng Đức, tên của nhà sáng lập ra thương hiệu nổi tiếng này Julius MAGGI vì ông là người Thụy Sĩ gốc Đức.

MAGGI - Nước chấm gốc tây, hương vị ta

MAGGI đã theo chân người Pháp vào Việt Nam từ những năm đầu thế kỷ 20, và dần được mọi người biết đến như một loại “nước chấm màu nâu đen thường làm từ những nguyên liệu có chứa nhiều chất đạm”. Ngày qua ngày, MAGGI đã chinh phục người tiêu dùng nhờ hương vị thơm ngon, một nguồn bổ sung chất đạm quan trọng trong những giai đoạn khó khăn. Từ đó, MAGGI đã trở thành một biểu tượng chung cho tất cả các loại xì dầu/ nước tương trong tâm thức người Việt. Cứ thế, ngôn từ của người dân đã được lưu truyền qua hàng chục năm, rồi được các nhà khoa học chính thức đưa vào từ điển như một danh từ chung để nói về một loại nước chấm thông dụng.

Gần một thế kỷ có mặt ở Việt Nam, MAGGI luôn hiện diện trong bữa ăn thường người Việt, đặc biệt là người Hà Nội, nên từ lâu đã được xem như một phần của hương vị cổ truyền.

“Những bữa cơm thanh đạm, giản dị như thế với bát chấm MAGGI đã nuôi lớn bao thế hệ, xây đắp tình cảm gia đình bền chặt. Những đứa trẻ lớn lên cùng giấc mơ hăng say lao động, góp sức mình dựng xây đất nước, mong ước ông bà, cha mẹ sống thọ để phụng dưỡng, chăm nom. Hình ảnh ông bà vui vầy tuổi già, cùng con cháu quây quần bên mâm cơm truyền thống, chia sẻ từng gắp rau luộc, từng giọt nước chấm thực sự đã ăn sâu vào tâm thức bao thế hệ”, PGS. TS Đinh Ngọc Vượng nói.

Đi theo sự phát triển của đất nước và văn hóa ẩm thực Việt suốt chừng ấy thời gian, “vị ngon nhớ lâu” của MAGGI đã chinh phục được biết bao thế hệ người dùng. Bát nước chấm MAGGI đậm phong cách ẩm thực truyền thống, hòa hợp âm dương với vị thanh ngọt, hương thơm nhẹ của đậu nành như càng tôn thêm hương vị và sự đậm đà của món ăn. Chính vì thế, nhiều người thường không để ý đến tầm quan trọng của bát nước chấm nhưng hôm nào không có MAGGI lại cảm thấy món ăn trở nên nhạt, không đúng hương vị quen thuộc.