Khắc phục tình trạng lạm thu trong trường học

Là người trong ngành, chúng tôi thật sự lấy làm tiếc vì ở đâu đó thật sự có tình trạng như vậy, nhưng không phải mọi trường học đều như thế.

Để lấy lại uy tín và sự công bằng cho hơn 1,2 triệu thầy cô giáo trong cả nước, đồng thời cũng là uy tín của ngành giáo dục nói chung, tránh mang tiếng lạm thu, chúng tôi nghĩ rằng cần thực hiện đồng bộ những biện pháp sau đây.

Phát huy đúng vai trò của Hội cha mẹ học sinh (HCMHS)

Tuy nhiên, những năm gần đây, cứ mối dịp khai giảng năm học mới, lại rộ lên khắp nơi chuyện “loạn thu”, “tận thu” trong ngành giáo dục, nhỏ là chuyện tiền vệ sinh, lao động, nước uống, lớn hơn là chuyện tiền xây dựng, trang bị  cơ sở vật chất cho nhà trường. Không ít phụ huynh vẫn mang tâm trạng ấm ức mỗi khi đi họp phụ huynh đầu năm học cho con. Dù thâm tâm không muốn nhưng vẫn phải nộp hết các khoản phí, kể cả quỹ đóng góp trên cơ sở “tự nguyện” do HCMHS và nhà trường quy định.

(Ảnh minh họa)

Thế nên, tôi nghĩ, muốn chống lạm thu trước hết HCMHS phải phát huy được vai trò trách nhiệm của mình, tránh tình trạng như hiện nay Hội phụ huynh ở một số nơi trở thành “Hội phụ thu”! Muốn vậy, ngay từ Hội nghị phụ huynh đầu năm, HCMHS phải thống nhất được tiếng nói và cách làm việc, nghĩa là các loại đóng nạp phải được xây dựng trên nguyên tắc dân chủ, công khai, có sự thảo luận, bàn bạc kỹ càng của các bậc phụ huynh và nếu qua cuộc thảo luận đó có mức đóng nạp nào cao quá so với thu nhập bình quân của địa bàn dân cư đó sinh sống hoặc có khoản quỹ nào đó mà phụ huynh thấy không cần thiết thì cần phải có ý kiến để thay đổi cho phù hợp, chứ không được phản ứng bằng cách im lặng thì sẽ càng không có lợi cho mối quan hệ giữa gia đình và nhà trường.

Bên cạnh đó, theo chúng tôi nhà trường khi đã có sự bàn bạc thống nhất của HCMHS trên cơ sở tự nguyện rồi thì cũng cần có cách thu đúng, thu đủ và thực hiện việc giãn thu cũng là cách để nhà trường chia sẻ với phụ huynh, vì gần gũi với phụ huynh chúng tôi biết, với mức thu nhập của người nông dân hiện nay, chỉ cần trong gia đình có vài ba đứa con đi học quả thật họ rất khó khăn. Còn số lượng gia đình khá giả chỉ là thiểu số, đặc biệt là địa bàn nông thôn, miền núi.

Cần minh bạch, công khai các khoản thu – chi trong nhà trường

Có thể nói không ngoa rằng, với cơ chế hiện nay trong  ngành giáo dục, việc minh bạch và công khai các khoản thu – chi của nhà trường có ý nghĩa hết sức cần thiết không chỉ đối với phụ huynh học sinh mà còn cả với cán bộ  giáo viên trong các đơn vị, các cơ sở giáo dục; bởi đây không chỉ là vấn đề trực tiếp liên quan đến quyền lợi, đến cơm, áo, gạo, tiền của họ mà quan trọng hơn là tạo dựng ra niềm tin, giải  phóng về tư tưởng cho họ, mà khi tư tưởng được giải phóng thì tình cảm và nhận thức việc làm sẽ đi đôi với nhau. Thực tế chỉ ra rằng, đã có không ít đơn vị, cơ quan, trường học mất đoàn kết nội bộ, thậm chí tố cáo lẫn nhau cũng chỉ vì vấn đề thu – chi không được công khai minh bạch, công tác báo cáo thu chi thì qua loa, đại khái, không rõ ràng, không có các văn bản kèm theo, thậm chí có những đơn vị (mà báo chí đã nêu) nhiều năm liền không báo cáo tài chính qua mỗi năm học, điều này không chỉ gây bức xúc trong dư luận mà suy cho cùng còn vi phạm pháp luật nghiêm trọng.

Thuở chúng tôi còn là học sinh tiểu học, cách đây vài chục năm; tôi nhớ như in cứ đến mỗi đầu năm học hình ảnh của bố mẹ chúng tôi phải  vác từng cây tre, cây nứa, phải kẹp từng chiếc tranh kè, góp từng nắm lạt, rơm rạ đến làm trường, xây dựng tường vôi, vách đất để có phòng học, nhưng ai cũng vui lòng  làm và làm có hiệu quả với mong muốn con em mình có phòng để che nắng che mưa, có điều kiện học tập tốt hơn vì ai cũng thấy được sản phẩm do tự tay mình làm ra. Nhưng hiện nay, nhiều trường được xây dựng khang trang, cơ sở vật chất được đầu tư bài bản, các dự án cấp trên rót về xây dựng cũng rất lớn nhưng năm nào cũng tiếp tục làm công tác xã hội hóa, thu nhiều khoản đóng nộp của phụ huynh, trong lúc đó công tác công khai tài chính không rõ ràng, phụ huynh không được biết tiền của họ đóng nạp được xây dựng mới những công trình gì, sữa chữa tu bổ những gì, số tiền dôi dư bao nhiêu, dẫn đến hệ lụy là bức xúc trong dư luận là điều không thể tránh khỏi. 

Cần xử lí những người sai phạm để làm gương cho xã hội

Trong bài trả lời phỏng vấn của báo chí mới đây GS.TS Phạm Tất Dong – Phó chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam đã thẳng thắn nói rằng “cần phải cách chức hiệu trưởng làm sai”. Đây là một quan điểm đúng đắn bởi có tác dụng răn đe rất lớn khi mà rất nhiều cơ quan dơn vị hiện nay công tác thu - chi có vấn đề, bởi thế “một tấm gương sẽ có tác dụng hơn gấp trăm bài diễn thuyết”. Tuy nhiên, theo chúng tôi, quan điểm này cũng cần phải xem lại tính khả thi của nó, vì thực tế là việc cách chức một hiệu trưởng nào đó làm sai quy định không phải là chuyện dễ dàng bởi nhiều lí do chủ quan và khách quan, một phần là do các văn bản chị thị của cấp trên cũng có những phần “mở” nói về công tác thu-chi của các đơn vị khi trao quyền tự chủ cho họ, thậm chí có không ít hiệu trưởng có cái “Ô” che rất to (mà ở trường Tiểu học Thị trấn Đức Thọ -Hà Tĩnh Tầm nhìn net đã có loạt bài phản ánh xin miễn nêu lại ở đây là một thí dụ), nên việc kỷ luật họ chẳng khác nào là đánh đố?

Thế nên, trước khi nói đến chuyện kỷ luật xử lí một ai đó để làm gương, nhất là các vị Hiệu trưởng làm sai trái với quy định của cấp trên, thì trước hết, cần có một cơ chế rõ ràng. Khi có cơ chế, thiết chế rõ ràng mà vẫn vi phạm thì cần có biện pháp mạnh tay để lấy lại công bằng cho giáo dục, giữ gìn sự trong sáng cho sự nghiệp trồng người, cho nghề mãi cao quý như một phần tất yếu, vốn có của nó, tuy nhiên có một khập khiễng, chồng chéo mà chúng tôi nhận thấy trong các văn bản luật; chẳng hạn Điều 105 Luật giáo dục nêu rõ “ngoài học phí và lệ phí tuyển sinh, người học hoặc gia đình người học không phải đóng góp khoản tiền nào khác”. Nhưng theo hướng dẫn của Bộ GD-ĐT thì các trường lại “được huy động nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân và phụ huynh học sinh để cải tạo, nâng cấp và xây dựng các công trình phụ trợ như nhà vệ sinh, sân, cổng trường, tường bao, nhà để xe… hoặc mua sắm bổ sung trang thiết bị dạy - học”.

Điều chỉnh mức thu học phí hợp lý hơn

Một thực tế là những năm gần đây, nếu như học phí – khoản đóng góp chính thức của người học, nhất la bậc THPT còn quá thấp so với thực tế thu nhập và mức sống xã hội thì ngược lại các khoản thu khác lại quá cao, ví dụ học phí bậc THPT lớp 10 là 16.000đ/1 tháng; lớp 11 là 18.000đ/1 tháng, lớp 12 là 20.000đ/1 tháng thì tiền bảo hiểm y tế bắt buộc lại lên đến 184.000đ/1 năm (năm 2010-2011) và con số đó tăng lên 209.200đ năm (2011-2012), bên cạnh đó các khoản tiền đóng góp với danh nghĩa “tự nguyện”, “ủng hộ” như tiền xây dựng nhà xe, tiền gửi xe đạp, nước uống, quỹ phụ huynh và các loại quỹ khác cộng lại còn cao gấp mấy lần so với học phí (…) thì rõ ràng phụ huynh và dư luận bức xúc cũng là điều dễ hiểu! Bởi vậy, theo chúng tôi, trên tinh thần quy định của Luật giáo dục hiện nay, Chính phủ nên quy định tiền đóng học phí – khoản đóng bắt buộc chính thức phải tăng lên  sao cho xứng đáng với “đồng tiền bát gạo” – đủ phần lớn cho trang trải hoạt động dạy-học của nhà trường, đồng thời sẽ quy định cấm các khoản thu không chính đáng hiện nay đã và đang gây ra nhiều bức xúc cho dư luận chắc chắn sẽ góp phần không nhỏ trong việc chống tình trạng lạm thu như hiện nay.

                                                               Phan Anh Tú

Trường THPT Hà Huy Tập, Cẩm xuyên, Hà Tĩnh

LTS Dân trí - Tình hình tái diễn việc lạm thu vào đầu năm học của nhiều trường ở các địa phương quả thật đã gây nên sự bát bình của nhiều phụ huynh học sinh làm cho dư luận xã hội phải quan tâm.

Những ý kiến đóng góp về biện pháp khắc phục tình trạng này của tác giả bài viết trên đây sát với tình hình thực tế và có tính khả thi. Mong rằng các cấp quản lý giáo dục cũng như Hội Cha mẹ học học sinh nên tham khảo những ý kiến đóng góp đó và vận dụng phù hợp với tình hình thực tế của trường mình, địa phương mình.

Riêng kiến nghị về việc nâng học phí cho phù hợp với giá trị đồng tiền hiện nay, đồng thời giảm những khoản đóng góp khác, là đề xuất mạnh bạo và hợp lý, cần được cấp quản lý có thẩm quyền xem xét và cân nhắc, nếu thấy hợp lý thì nên thực hiện.